PROIEKTUAREN ABIAPUNTUA

Proiektu hau 2018ko udazkenean abiatu zen, Garabide Elkarteak Mondragon Unibertsitatearen Aretxabaletako HUHEZI fakultatean antolatutako Hizkuntza Biziberritzeko Estrategiak Aditu Ikastaroaren baitan, hain zuzen ere. Zehazki, ikastaro horretan Mikel Mendizabalek gidatutako Kultur Ekoizpenaren moduluan.

Hasiera gehienak bezala, gurea ere xumea izan zen. 2018ko udazkenean Hizkuntza Biziberritzeko Estrategiak Aditu Ikastaroan parte hartzen ari ziren 20 indigenek 3 hilabete egin zituzten Euskal Herrian, euskararen biziberritzeko prozesua aztertzen eta eztabaidatzen, eta euren herrietako bizipenak eta prozesuak partekatzen. Elkar ezagutze horretan, hizkuntzen biziberritze esperientzien elkartrukean, beharra sortu zitzaigun ikastaroaz harago ere elkarren berri izateko eta gure arteko sareak ehuntzeko. Izan ere, aldeak alde, hari berberaz josita geunden denok: gure hizkuntzen, kulturen eta identitateen biziraupenerako konpromisoaz.

LIBURUA

Beraz, hasieran Kultur Ekoizpenaren moduluko ariketa bat zenak bestelako dimentsioa hartu zuen: ikasgelan landutako istorio eta marrazkiak atondu eta liburu batean biltzeari ekin genion. 2020an lortu genuen liburua argitaratzea Garabide elkartearen, Easo Politeknikoaren eta EHUko Munduko Hizkuntza Ondarearen Unesco-Katedraren arteko elkarlanari esker.

Liburua argitaratzeak bi helburu nagusi zituen: batetik, gure jardunbidea den hizkuntza lankidetza nola ulertzen dugun adieraztea. Hau da, zein balio, zein garrantzia eta zein aukera dituen bistaratzea. Bestetik, isilarazitako herri indigenetara hurreratzea, euren sentipenak eta sentiberatasunak ezagutzeko. Hori lortzen saiatzeko, bildumak 11 ipuin edo mito labur biltzen ditu, desagertzeko arrisku larrian dauden hizkuntza banatan idatzita eta komunitate bakoitzari dagokion hegazti txiki bati lotuta, metafora moduan.

Liburua hemen eskuratu dezakezu debalde formatu digitalean eta formatu fisikoan nahi baduzu eskatu hemen 5 euroren truke (gehi bidalketa gastuak).

ERAKUSKETA

Argitalpenarekin batera, "Hizkuntza indigenak Ama Lurra zaintzen" erakusketa ibiltaria prestatu genuen, liburuaren helburuak bestelako euskarrien bitartez ere lortu ahal izateko. Ordutik biran dabil Euskal Herriko kultur etxe, ikastetxe eta bestelako guneetan eta esan beharra dugu oso harrera ona izaten ari dela.

Zurean erakusketa antolatu nahi baduzu jarri harremanetan gurekin. Hementxe duzu erakusketa ibiltaria Orion izan zeneko bideo labur bat:

— Garabide (@garabide) December 13, 2021

GIDA DIDAKTIKOA

Azkenik, proiektuak egindako bidea ikusita, eta hezkuntza komunitateak hala eskatuta, pauso bat harago eman genuen 2022an: liburuaren eta erakusketaren osagarri den gida diaktikoa plazaratzea.

Bertan proposamen bat biltzen da hizkuntza aniztasunaren gaia lantzeko. Gogoeta eragiteko ariketa sorta 14 urtetik gorako ikasleentzat pentsatuta dago, baina erraz moldatu daiteke bestelako ezaugarriak dituzten taldeetara.

Hementxe duzu debalde eskura gida didaktikoa.

Hizkuntza Biziberritzeko Estrategiak Aditu Ikastaroa Garabidek gauzatzen duen formazio proiekturik garrantzitsuena da, eta baita hizkuntzen berreskurapen arloan munduan egiten den bakarrenetarikoa ere.

Mondragon Unibertsitateko HUHEZI fakultatearekin batera antolatzen dugun formazio hau erakundeen arteko harreman estrategikoak indartu eta etorkizunean garatu ahal izango diren proiektuen oinarriak ezartzea ahalbidetzen duen formazio proiektu bat da, hizkuntza berreskurapenaren inguruan lanean ari diren herri indigenetako erakundeak indartzera bideratuta dagoena. Funtsean, euskal esperientziaren eta hizkuntzaren berreskurapenerako gakoen gaineko formazioa eskaintzen zaie munduko hizkuntza komunitate gutxituetako ordezkariei, ondoren beraiek euren prozesuaren protagonista izan daitezen.

Aditu Ikastaroa inflexio puntu garrantzitsu bat izan da Garabideren ibilbidean, izan ere, ezagutza teorikoak eta euskararen berreskurapen prozesua bultzatzeko arlo desberdinetan sortu diren proiektu eta esperientzia praktikoen in situ ezagutza konbinatzen dituen unibertsitate mailako titulu homologatu bat eskaini ahal izan dugu. Bideo piluletan bildu dugu azken edizioaren laburpena:

Laugarren edizioari buruzko xehetasunak (herriz herrikako bira, ikastaroaren egitura, partaideak...) hemen eta bi astetik behin bideokronika eta kronika idatzia eskaini dizuegu:

• Irailak 26: "Hasi da dagoeneko Aditu Ikastaroa"
• Urriak 4: "Ahalduntzen: hizkuntza eta generoa" jardunaldia Bilbon urriaren 19an.
• Urriak 12: "Izan(go) garenaren kontzientzia hartzen" lehen moduluen kronika
• Urriak 31:  "Hegoekin hegan" 5, 6, 7 eta 8.moduluen kronika
• Azaroak 16: "Iparra ezin galdu" azken moduluen kronika 
• Azaroak 29: "mundua azpikoz gora, dena jartzen dugu aldrebes" espezializazioen kronika
• Abenduak 13: "Hizkuntzaldia: mintzairatik mintzairarako loraldia" itxiera ekitaldiaren kronika

[Blogean laugarren edizioaren jarraipena]

DIPLOMATURAREN EGITURA

Izen osoa “Hizkuntza Biziberritzeko Estrategiak Diplomatura Nasa komunitatean aplikatuta” du ikastaroak eta erantzun nahi die Toribioko (Cauca, Kolonbia) nasa komunitateak berak identifikatutako formazio beharrei. Kolonbiako Cauca eskualdean nasa herria biziberritze kultural eta linguistikoan murgildu da bete-betean, eta herri-identitatea sendotuta aurre egin nahi diote jendarte indigenek pairatu izan dituzten marjinazioari, pobreziari eta deserrotze-egoerei. Eta hala dute jasoa beren plangintza estrategikoetan, bereziki Cauca eskualdean. Testuinguru horretan kokatzen da Toribio inguruko komunitate nasako eragile kulturalen formazio estrategikoaren premia, Garabideri helarazi zaiona. Hain zuzen ere, behar horri erantzuten dio 60 hizkuntza sustatzaile (30 gizonezko eta 30 emakumezko) ekitate eta jasangarritasun koordenatuetan ahalduntzera bideratutako 10 asteko formazio saio hau, urte beteko proiektuaren baitan kokatzen dena.

Egiturari dagokionez, guztira 8 modulu biltzen ditu Diplomaturak, astez-aste, asteburuetan aurrera eramango direnak honako ordenari jarraiki:

1. modulua: Soziolinguistika

Ekainak 9-10. Irakasleak: Adonias Perdomo (kolonbiako nasa), Julen Larrañaga eta Andoni Barreña (euskaldunak). 

2. modulua: Kultur ekoizpena

Ekainak 16-17. Irakasleak: Aldemar Quiguanas, Sady Cometa, Dionoisio Largo, Carlos Ruda (kolonbiako nasak) eta Mikel Mendizabal (euskalduna).

3. modulua: Alfabetizazioa 

Ekainak 23-24 eta ekainak 30-uztailak 1. Irakasleak: Aldemar Quiguanas, Sady Cometa, Dionoisio Largo, Carlos Ruda (kolonbiako nasak) eta Mikel Mendizabal (euskalduna).

4. modulua: Helduei hizkuntza irakasteko metodologia

Uztailak 7-8 eta 14-15. Irakasleak: Ladu As'kwe, Tauriono Cometa (kolonbiako nasak), Ane Ortega eta Arkaitz Zarraga (euskaldunak).

5. modulua: Hizkuntza eta generoa 

Uztailak 21-22. Irakasleak: Ana Maria Ramos (kolobiako nasa) eta Paolina Vercoutere (Ekuadorreko kitxua).

6. modulua: Hegoko esperientziak 

Uztailak 28-29 eta abuztuak 4-5. Irakasleak: Elizabeth Nuñez (maputxea) eta María Yamberla (Ekuadorreko kitxua).

7. modulua: Hezkuntza 

Uztailak 28-29 eta abuztuak 4-5. Irakasleak: Rosa Elizburu (euskalduna), Rosa Mintegi (euskalduna), Candelaria Ramos (kolonbiako nasa), Adolfo Vxtnus (kolonbiako nasa).

8. modulua: Hizkuntza plangintza 

Abuztuak 11-12. Irakasleak: Diego Yatakwe eta Fernando Huino (kolonbiako nasak).

DIPLOMATURAREN JARRAIPENA

Nasa komunitatean gertatzen ari dena, modulo bakoitzean lantzen ari dena eta, oro har, elkarlan honek pizten dituen argiak zabaltzeko hementxe izan dugu zita. Diplomaturak iraun bitartean bi astetik behin, astelehenero, bertako kronika idatziak argitaratu ditugu gure webgunean eta baita horiei dagozkien bideokronikak ere. Nasak, euskaldunak eta beste komunitateetako irakasleak, zein ikasleak izango dira gure kronikalariak. Facebook eta Twitter bidez ere caucatik datozen berriak zabalduko ditugu. Orain arteko kronikak hemen daude irakurgai:

• 1go kronika: "Kolonbian diplomatura hastear, CECIDICek eta GARABIDEk antolatuta" + 1go moduluaren bideokronika
• 2.kronika: "Kultur ekoizpena lantzen" + 2. moduluaren bideokronika
• 3.kronika: "Sormena lantzeko bidean" + 3. moduluaren bideokronika
• 4.kronika: "Nasategia motore" + 4. moduluaren bideokronika
• 5.kronika: "Geografia ezberdinak, arazo komunak". + 5 eta 6. moduluen bideokronika
• 6.kronika: 7. moduluaren bideokronika
• 7.kronika: 8. moduluaren bideokronika

Horrez gain, dokumental hau osatu du Ikhzun Fredy Julicue nasak:

BALIABIDE DIDAKTIKOAK

Diplomaturaren zehar sortutako material didaktikoak edonoren eskura hemen:

Bidaide Programa jatorrizko hiztun komunitateak garatzeko lankidetza programa integratua da, hizkuntza plangintza integral bat egitetik abiatzen dena.

Munduko jatorrizko hiztun komunitateetan hizkuntzaren berreskurapena lantzen ari diren gizarte erakunde, pertsona, eragile publiko eta sozialen eta euskalgintzako erakundeen edo euskalgintzaren esperientzia pilatu dutenen arteko elkarlan zubia eraikitzea da programa honen helburua, Garabide bitartekari delarik.

Ezaugarriak:

-Bidaidetza kontzeptuan oinarritutako sistema da, herrien esperientziak partekatzean oinarritutako lankidetza sistema berria.

-Euskal Herriaren esperientziatik hizkuntza biziberritzeko estrategiak garatzeko bidaide izatearen garapen praktikoa da.

-Munduko hiztun komunitateetako eragileak eta euskalgintzako eragileak elkarlanera aktibatzen ditu.

-Sistema partekatua da, ez asistentzialista, ez du dependentzia jarrera sortzen, ez da proiektuak ordaintzean oinarritzen.

-Sistema integratua da, hainbat jardun, eragile eta ekintza uztartzen dituelako: trukeak, formazio jarraituak, bidelaguntza jarduerak eta aholkularitza.

Bidaidetza intentsiboak garatzen ari gara Kolonbiako Nasa, Mexikoko Nahuatl, Ekuadorreko Kitxua eta Guatemalako Maya Kaqchikel herriekin eta ertainak Boliviako Aimara eta Quechua, Mexikoko Maya Yucateko, Txileko Maputxe, Kurdistango Kurdu eta Ipar Afrikako Amazigh herriekin.

Proiekzioak eta hausnarketa saioak

Garabide Elkarteak, munduko hegoaldeko hizkuntza komunitateetako eragileekin lan egiteaz gain, Euskal Herriaren aktibazioa eragin nahi du. Gizarte eragileak proiektuetan integratzeaz haratago, herritar ororengana ailegatzeko ikus-entzunezkoak ekoizten ditu, beti ere sentsibilizazioa helburu. Formatu txikiko ikus-entzunezkoetan trebatu ondoren, 2015 urtean erronka berriari ekin zion: bi urtean behin dokumental bat ekoiztea, hain zuzen ere. Proiekzioak medio, tokian-tokiko hartzaileekin hizkuntza lankidetzari buruz elkarrizketan aritzeko saioak antolatzen dira. 

• "Beltzean Mintzo" (2015) dokumentala

“Beltzean Mintzo: Amerikako jatorrizko hizkuntzen arnasaz” dokumentalaren aurkezpen ofiziala egin zen 2015 urtean eta ordutik 32 herritan izan gara. 2015eko udazkeneko bira Topagunearekin batera antolatu genuen; beraz, herrietako euskara elkarteekin elkarlanean eta eragile lokalen inplikazioa bultzatzen. Proiekzioa eta gero hausnarketa saioak gidatzen dituzte Garabideko lankideek, hausnarketa hori eragitea baita dokumentalaren azken helburua. Enpresetan eta ikastetxeetan ere, proiekzioaz baliatuz, hizkuntza galeraren eta euskararen berreskurapen esperientziaren inguruko gogoeta saioak bideratzen ditugu, adibidez Arrasateko Arizmendi Ikastolan eta Institutuan, Irizar Kooperatiban eta Fagor taldeko bi kooperatibatan eta euskara batzordean. Nabarmentzekoa da aurkezpen biran ondoko udalerriek parte hartu zutela: