Azken asteotan, Garabide eta Emuneko kideek Tosepanen plan linguistiko-identitarioaren berri eman dugu. 15 lan-jardunei amaiera emateko, elkarrizketa txiki bat egin diegu bertako bi arduraduni: Álvaro Aguilar (aholkulari nagusia) eta Lizbeth Sanchez (hizkuntza-identitate planaren arduradun teknikoa).

Álvaro Aguilar: "Bazkideen familien bizi kalitatea hobetzea du helburu, bizitza proiektu on bat eraikitzeko"

• Nola definituko zenuke 6 lerrotan Tosepan?

Mexikoko indigenen kooperatiba bat da Tosepan, eta "bazkideen familien bizi kalitatea hobetzea du helburu, bizitza proiektu on bat eraikitzeko". Bere eguneroko bizitzan kooperatibismoaren printzipioak eta balioak jatorrizko herriek mendez mende mantendu dituzten komunitate-bizitzako praktikekin uztartzen ditu. Biltzen dituen 40.000 bazkideetatik % 64 emakumeak dira, eta Tosepaneko egungo presidente eta idazkariak ondo ordezkatzen ditu.

• Zergatik erabakitzen du Tosepanek plan linguistiko-identitario bati ekitea?

Tosepanek plan linguistiko-identitario bati ekin dio, bere indarguneetako bat bere bazkide gehienak indigenak izatea delako (%78). Tamalez, beren hizkuntzak arrisku handiagoan daude, azken hamarkadetan familia bidezko transmisioa gutxitu egin delako eta eskoletan haurrei gaztelania irakasten zaielako, beren ikasketa guztiak hizkuntza horretan egin ditzaten. Kooperatibistek indigena izaten jarraitu nahi dute eta hizkuntzak berebiziko garrantzia du.

• Zer itxaropen dituzue epe labur eta ertainean?

Epe laburrean, bazkide asko hizkuntzaren ekintzaile gisa sentsibilizatzea espero da, eta sektore publiko, akademiko eta sozialeko beste eragile batzuk sartzea nawat eta tutunaku hizkuntzak biziberritzeko plan bat diseinatzen eta abian jartzen. Epe luzera, bazkide eta herritar gehienak beren ama hizkuntzen hiztun oso bihurtzea espero da.

• Nola baloratzen duzu Euskal Herriko erakundeekiko harremana?

Garabide, Emun eta Euskal Herriko beste hainbat erakunderekin izan dugun harremana oso baliotsua izan da Tosepanentzat. Hizkuntzalaritzako ezagutzak eta euskara biziberritzeko militante gisa ikusten ditugun taldeen esperientzia ugari partekatu dizkigute. Tosepanen plan linguistiko-identitarioa gauzatzeko, laguntza ematen ari zaizkigunen eta laguntza baliotsua emateko prest dauden beste erakunde batzuen laguntza izaten jarraitu beharko dugu.

Lizbeth Sánchez: “Hizkuntzaren aldeko borroka gure bizimoduaren eta lurraldearen aldeko borroka da”

• Zer da Tosepan kooperatiba taldearen hizkuntza-plan identitarioa?

Hizkuntza-plan identitarioa nawat eta tutunaku hizkuntza eta identitatea indarberritzeko eta indartzeko epe luzerako plana da, kolektiboan amesten dena (Tosepanen 2018ko apirilean Emun eta Garabiderekin batera egindako diagnostikoaren ondoriozko ardatzen bidez). Plan hau hainbat ardatzek osatzen dute: (ardatz kulturala, prestakuntza-ardatza (hiztun osoak eta nawat ikastea bigarren hizkuntza gisa), komunikabideak, corpusa, ardatz instituzionala eta ardatz ontologiko eta epistemikoa.

Planak hizkuntzaren eta identitatearen arteko harreman estuan jartzen du arreta; izan ere, gure ustez, hizkuntza balioesten eta erabiltzen duen identitate masewal edo tutunaku-a indartu gabe, galtzeko arriskua dago, eta, beraz, proposatutako lana lan linguistikoa zein identitarioa da.

• Zer egin da plan linguistiko-identitarioan Tosepanen?

2019an eta 2020an, hats luzeko proiektu honen oinarriak eraikitzen ari dira, Tosepanen nawat instituzionalizatzen ari den eta aurrera egiten ari den plan operatibo baten bidez, gure hizkuntzan irakurtzeko eta idazteko ikaskuntzan, hiztun oso bihurtzeko, eskolarako eta hizkuntza-aktibismoa sustatzeko erabateko murgiltze-prozesuan. Lan hori hizkuntza plan identitarioaren ardatz nagusiak garatzeko oinarria dela uste dugu.

• Nola baloratzen duzu plana inplementatu zeneko 1,5 urteetan egindakoa?

Plan operatiboa malgua izan da, eta prozesuaren beraren emaitzen hausnarketekin eta proiektuarekin bat egin duten lankideen proposamen berriekin aberastu da. Nire ustez, lantzen ari garen plan operatiboaren etapa erabaki egokienetako eta estrategikoenetako bat izan da tamaina handiko proiektu honetarako. Aktibismoaren aldeko hizkuntza-sentsibilizazioa, ditugun premia ugariei erantzun diezaieketen hiztun osoen prestakuntza (corpusa, literatura-sorkuntza, komunikabideak, bigarren hizkuntzako irakasleak…), Tosepanen barruan erabiltzeko espazio arautuak ziurtatuko dizkigun nawaten instituzionalizazioa, orain ereiten diren haziak dira, lan eta lan kooperatibo handia eskatzen dutenak. Izan daiteke hazi horiek proiektua hasi eta urte eta erdira hain agerikoak ez izatea, baina hazten hasiak dira, eta beren fruitua emango dute.

• Zeintzuk dira hemendik aurrerako erronkak?

Erronkak askotarikoak dira, ez bakarrik gure hizkuntza biziberritzeko lan egin behar den ardatzengatik (duela 50 urteko Euskal Herria bezalako zerbait), baizik eta tosepantahtul-etik (talde motorretik) ziur gaudelako hizkuntzak ez direla entitate isolatuak eta hizkuntzen alde egiten den lana hiztunek egiten duten lana dela, hiztun gisa beharrezkoa delako hizkuntza erabili nahi izatera bultzatzen duten baldintzak, balorazioak eta motibazioak izatea, ez bakarrik hizkuntza hori ezagutzera edo jakitera bultzatzen dutenak.

• Ahaleginak merezi al du?

Merezi du amets egiteak eta kolektiboki lan egiteak gure hizkuntzentzat nahi dugun etorkizunaren alde, gure herrietan galtzeko eta lekualdatzeko egoeran dauden jatorrizko hizkuntzentzat, baina etorkizun hori errealitate bihur daiteke soilik amesten dugunak hitz egiten dugunontzat etorkizun bat barne hartzen badu. Gure hizkuntzak hitz egiten diren mundua guk ere bizi dezakegun mundua da, eta krisi sozio-ingurumeneko eta erauzketa-proiektuetako une hauetan, hizkuntzaren aldeko borroka gure bizimoduaren eta lurraldearen aldeko borroka ere bihurtzen da.