Albistearen iturria: Aizu aldizkaria

Mapudungun edo mapuzungun du izena maputxeen hizkuntzak, eta egoera larrian dago. Berreskuratzeko asmotan, Txileko komunitate batzuetan barnetegiak jarri zituzten martxan pasa den ekainean, helduek hizkuntza ikas eta irakats dezaten. Hala, ikasle batzuk berehala hasten dira irakasten, gutxieneko maila lortutakoan. 

Joseba Irazabalek mapudungun barnetegi horietako batean igaro zituen Gabonetako oporrak, Wallmapu-ra (maputxeen herria) Garabide elkarteak bidalita. Irazabal AEK-ko didaktika taldeko kidea da eta euskara irakasteko materiala sortzen jarduten du.

Bidaia horren helburu nagusiak bi ziren: batetik, maputxeen hizkuntzaren egoerari eta berpizteko egiten ari diren lanei buruzko informazioa biltzea Garabiderentzat, erakundeak hango elkarlana hobeto planifikatu ahal izateko; bestetik, AEKren eskarmentutik abiatuta, nolabaiteko ekarpena egitea helduei mapudungun irakatsi nahi dieten irakasleen prestakuntzari dagokionez.

Abenduaren 5etik 11ra bitartean sei hizkuntza aktibista kurdu izango dira Euskal Herrian, euskararen berreskurapen esperientzia ezagutu, eta hizkuntza komunitateen arteko esperientzia trukean sakontzeko bidaidetzan.

Egonaldia “Bidaide” proiektuaren baitan kokatzen da, eta aurrez hizkuntza kurduarekin Garabide elkarteak duen esperientzia truke iraunkorraren jarraipena da.

Larunbatean, abenduaren 12an, goizeko 11:00etan Jon Sarasua Garabideko kideak bere azken liburua aurkeztuko du, "Bost Truke: Andeetako, Kurdistaneko eta Serbiako jasokinak"  Durangoko Azokaren baitan.

Pamiela argitaletxearekin ondu du lana, eta bertan azken urtean egindako bost bidaidetzetako gogoetak batzen dira, gehienak hizkuntza lankidetzaren baitako esperientzia trukeetan jasotako oharrak.

Zer ari da gertatzen Ameriketako hizkuntza handiekin? Nola ikusten gaituzte euskaldunok gainerako hizkuntza gutxituetako kideek? Lagun ahal dakieke euskal esperientziak beraien hizkuntza berreskurapen prozesuan?

Lehen aldiz 7 hizkuntza komunitateko 14 pertsonek euskararen herriari buruzko beraien gogoetak oparitu dizkigute. Kitxua, nasa, nahuatl, kaqchiquel, aimara, maputxe eta maia yukatek hizkuntza komunitateetako ordezkariek beraien hizkuntzaren egoeraz eta euskararengandik ikas dezaketenaz hitz egiten digute eta, bide batez, guk haiengandik ere ikasteko aukera eskaini.

Guatemalako kaqchikel maia hizkuntzari bizitasuna eta indarra eman nahian dihardute Ruk´u´x Qatinamït eskola-sarekoek. Sarea lau ikastetxek osatzen dute: K´astajib´ äl,  Maya Ajsya, Ixmukane eta Nimaläj Kaqchikel Amaq´ ikastetxeak.

Eskola horiek sortu zirenetik izan zuten jatorrizko kaqchikel hizkuntza eta kultura sendotzeko asmoa, baina hasieran kaqchikel hizkuntzaren 3 orduko saio baino ez zuten egiten astero. Ebaluaketaren eta hausnarketaren prozesuaren ostean, bide horren eragina murritza zela ondorioztatu zuten eta, haatik, kaqchikel hizkuntzaren erabilera handitzea erabaki zuten. Une honetan 8 urte arteko haurrek lau esparru lantzen dituzte kaqchikelez: kaqchikel hizkuntza, artea, hezkuntza fisikoa eta matematika. Horrela haurren gaitasuna handitu eta sendotu dute.

Toribioko Luuçx Le'çxkwe haur-eskola, umeak, gurasoak eta irakasleak.

Nasa herria Kolonbiako 62 jatorrizko herrietako bat da. Kolonbiako hego-ekialdeko Ande mendialdean bizi dira nasak, bereziki Cauca, Valle del Cauca, Huila eta Putumayo departamentuetan. Nasak 200.000tik gora diren arren, euren jatorrizko hizkuntza, nasa yuwea, erdiek baino ez dakite, gutxi gorabehera. Atzerakadaren larriaz jabeturik, badira hizkuntzaren eta kulturaren alde jo eta ke ari direnak, biziberritzeko asmotan. Horretan ari da ekintzaile-talde bat Toribio udal-barrutian.

Zer ari da gertatzen Ameriketako hizkuntza handiekin? Nola ikusten gaituzte euskaldunok gainerako hizkuntza gutxituetako kideek? Lagun ahal dakieke euskal esperientziak beraien hizkuntza berreskurapen prozesuan?

Lehen aldiz 7 hizkuntza komunitateko 14 pertsonek euskararen herriari buruzko beraien gogoetak oparitu dizkigute. Kitxua, nasa, nahuatl, kaqchiquel, aimara, maputxe eta maia yukatek hizkuntza komunitateetako ordezkariek beraien hizkuntzaren egoeraz eta euskararengandik ikas dezaketenaz hitz egiten digute eta, bide batez, guk haiengandik ere ikasteko aukera eskaini.

Mapudungunaren ofizializazioaren mahaia eratu da Wallmapun (Txile). Bertako kide diren Wallmapuwen erakundekoen gomendioz, Mahaiak ofizializazioa lantzeko antolatutako mintegira ordezkaria bidaltzeko gonbitea egin zion Garabideri eta eskaerari erantzunez Txema Abarrategi Garaigordobil Garabideko kidea izan da Wallmapun.

Ander Bolibar Garabideko kidea Cuetzalanen (Mexiko) izan da 2014ko abenduan bi astez Tosepan kooperatiban. Harreman luzea dugu Tosepanekin; aurrez hezkuntza arloan, murgiltze ereduan, metodologian eta materialgintzan izan dugu elkarlana, baina oraingoan Tosepan irratian nahuatl hizkuntza indartzeko eta teknologia berrien bitartez bertako hizkuntza nagusitzeko lanetan aritu da Bolibar.

Turkiako kurduekin dugun elkarlana epe luzera begirakoa bada ere, udazkenean larrialdiko dei bat jaso genuen. Gerran daude. Haiek zehazki ez, baina nolabait, bai. Gerran dauden eskualdeen ertzeko mugan Irak eta Siriatik errefuxiatutako kurduentzat eskolak kurdueraz antolatzen dabiltza, egoera zentzu askotan premiazkoa da, eta bertaratzeko deia egin ziguten, zer aporta genezakeen ikusteko.