Translinguismo hitzaren atzean bi kontzeptu ezberdin daudela azaldu genuen aurreko sarreran: translinguismo espontaneoa eta translinguismo pedagogikoa.Translinguismo pedagogikoa da ikasgelan hainbat hizkuntza erabiltzea. Translinguismo espontaneoa da hizkuntzak ohiko eta bat-bateko interakzioetan nola erabiltzen diren. Bigarren horrek lotura estua du kode-alternatziarekin (code-switching), nahiz eta horretan ikerlari guztiak ados egon ez. Azken batean, kontua da hizkuntza-praktika horien atzean zer ikusten dugun: bi hizkuntza ondo zedarrituak txandakatzea ala bi hizkuntzetatik elikatzen den errepertorio bakar eta integral bat.
Inon irakurri dut translinguismo espontaneoa berezkoa dela bi hizkuntzetan aldi berean sozializatu diren hiztunengan. Mikel Perez ikerlariak azterketa interesgarriak egin ditu kode-alternantziaren inguruan. Horren atzean zer dagoen aztertu du: jaiolekua, etxeko edo lehen hizkuntza, hizkuntza-gaitasun erlatiboa…
Formari dagokionez, alternantzia bi eratakoa izan daiteke: esaldi artekoa (inter-sentential) edo esaldi barrukoa (intra-sentential). Hortaz, esaldi barruko kode-alternantzia esaten zaio esaldi bera hizkuntza batean baino gehiagotan osatzeari. Ez dakit inork fenomeno hori aztertu duen, esaldi barruan hizkuntza bakoitzaren pisua eta funtzioa zen den ikusteko. Kode-alternantzia ez da gaur goizekoa… baina inpresioa dut aldaketa nabarmenak gertatzen ari direla ildo horretatik.
Joseba Sarrionandiak bere kezka azaldu zuen UEUko glotodidaktika-sailak antolatutako jardunaldietan. Semearekin izandako eztabaida kontatu zuen. Antza, semeak “era bitxian” hitz egiteko ohitura hartu du, eta Sarri ez dago horrekin konforme:
“Puntutik puntura esaldia bada, koma arte euskaraz hasten du beti. Ondoren, esamolde iragarle bat sartzen du gaztelaniaz: porqué… / tú ya sabes… Jarraian subordinatua euskaraz. Eta, amaitzeko, esaldiaren klimax-a (esanahiaren indarra duena) gaztelaniaz”.
Ezaguna egiten zaizue, ezta?
Semearekin eztabaida bat edo beste izan du horren harian. Semeak, antza, bere inguruan denek horrela hitz egiten dutela arrazoitzen du; gazteek horrela hitz egiten dutela, nahi duten moduan… eta horixe egiten dutela askatasunagatik.
Sarrionandiak hortik abiatzen du bere gogoeta: askatasuna da hori? hitz egiteko modua benetan hautaten dugu? Egia da hizkuntza denona eta inorena dela, komunala dela, denon artean sortzen dugula, aldakorra dela…. baina ez da neutroa. Inguruan ditugun errealitateak islatzen ditu. Eta horietarako batzuk mutur-muturrekoak dira. Translinguismo tipo horiek, Josebaren ustez, kolonizazio estremo baten sintomak dira.
Haugenek sortu zuen kontzeptua berreskuratzea proposatzen du: eskizoglosia. Bere ustez ederki azaldu dezake gaur egungo egoera.
Josebaren hitzaldia hemen ikus daiteke, oso-osorik: