Etiketaren artxiboa: HistoriaSoziala

Hizkuntzen historia sozialaz (eta bi)

-n -kargitaratuta
Erantzun

pageHeaderTitleImage_ca_ESEuskaltzaindiak euskararen historia soziala lantzeko atondu duen eredu metodologikoaz aritu nintzen aurreko sarreran. Hizkuntzaren historia soziala zientzia denez, metodoa ezinbestekoa dela defendatzen zuen Zalbidek

Zientzia soilik ez, hizkuntzaren historia soziala borroka politikorako arma ere bada. Akordatzen? Orain dela urte batzuk, bere hitzaldi solemne horietako batean, historia berridatzi nahi izan zuen Juan Carlos I-k, eta gaztelania ez ziren hizkuntzen aurkako errepresioa ukatu. Emili Boix-Fuster soziolinguista katalanak gogorarazi du, LSC aldizkariak historia sozialaz argitaratu duen ale monografikoaren hitzaurrean.

LSC, Llengua, societat i comunicació, Bartzelonako unibertsitatearen aldizkari bat da, fenomeno soziolinguistikoak eta komunikatiboak lantzen dituena. Historia sozialari buruzko ale horretan aurkitu ditudan ideia interesgarri batzuk ekarri nahi ditut hona.

[baga]

Katalanaren historia garaikidea paradoxikoa dela dio aldizkariak. Atzera begiratu eta bateratsu ikusten dira hizkuntza ordezkapenaren zantzuak eta bizitasun kulturalaren adierazgarriak.

Ikuspegi soziohistoriko batetik, Europan hiru iraultza ekolinguistiko handi izan direla azaltzen du testuak. Lehena erdi aroan izan zen, herri xehearen hizkuntzak idazten hasi zirenean. Bigarrena XV. eta XVI. mendeetan, lehengo hizkuntza xehe horiek, kasu batzuetan, garaiko monarkia absolutuen hizkuntza bihurtu zirenean; horrek Europako espazio komunikatiboaren segmentazioa ekarri baituzen. Hirugarrena, iraultza liberal burgesen ondoren, hizkuntza horietako batzuk hizkuntza nazionalak izatera iritsi zirenean.

Katalanaren arazoa —eta Europako hizkuntza minorizatu askorena— hor datza: Europako bigarren eta hirugarren iraultza ekolinguistiko horietatik kanpo geratu izana.

[biga]

llibre-historia-social-i-politica-de-la-llengua-catalanaHizkuntzaren historia soziala sarri aktore kolektiboen testigantzan oinarritu da: eliteak,
eskola edo eliza. Subjektu indibidualen lekukotza integratu beharra azpimarratzen dute. Aneta Pavlenkoren lana aipatzen da, esaterako. Harek AEBetara joan ziren immigranteen autobiografiak erabili zituen, pertsona horien bizipenetatik abiatuta immigrazioak ingelesa nola ikasi zuen kontatzeko. Hizkuntzaren historia sozialaren erronka hori da: bizipen pertsonal horiek guztiak bere narratiban integratu, une historiko bakoitzeko marko sozialarekin eta politikoarekin lotuz.

Soziolinguistika garaikideak hiru espazio edo leku aitortzen dizkio hizkuntzari: identitatearen lekua, erresistentziaren lekua eta elkartasunaren lekua. Subjektu indibidualen lekukotza eta bizipenak biziki pertinenteak dira espazio horiek aztertzeko.

[higa]

Katalanaren historia sozialean hiru fenomeno dago, egungo egoera ulertzeko bide ematen dutenak: (a) erabilera sozialaren atzerakada; (b) hizkuntza komunitatearen kohesio falta; (c) hizkuntzaren barneko aldaketak eta interferentziak ugaritzea. Hiru fenomeno horiek dira, hain zuzen, historian zehar aztertu behar direnak.

—-

Aldizkariak ideia interesgarri gehiago ditu. Nahi baduzue, hemen ikusi ahal duzue oso-osorik: http://www.raco.cat/index.php/LSC/issue/view/21338/showToc

 

Hizkuntzen historia sozialaz (bat)

-n -kargitaratuta
Erantzun

503Liburu txiki meheen zalea naiz. Poltsikoan eramateko moduko liburuak maite ditut; ahal dela 300 orrialde baino gutxiagokoak. Autobusa, kalea, parkea… leku oro leku ona da, liburua ateratzeko eta irakurtzeko.

Aurrekoan liburutegira joan eta Euskaltzaindiaren liburukote bat ikusi nuen: Euskararen Historia Soziala lantzeko Eredu Metodologikoa. To eta no! 750 orrialde, ia bi kiloko pisua… eta, hala ere, hartu egin nuen.

Gustukoa dut Zalbideren idazkera… Bitxia egiten zait: zehatza eta argia da, baina badu halako ukitu barroko atsegin bat. Hitzaurrean liburu heterogeneoa dela dio Zalbidek, xede askoetarako sortua, eta askotariko irakurleak gogoan dituena. Harek onartzen du gutako askok ez dugula izango hainbeste orrialde irakurtzeko ez gogorik, ez astirik eta ez beharrik; hortaz, nork zer irakurri gomendatzen du. Neuri —zerbait izatekotan— bigarren eta zazpigarrena zegozkidala ulertu nuen.

Garai batean liburuak beste modu batean hartzen nituen. Gustukoak ez nituenak ere erraz asko irakurtzen nituen goitik behera, bestela ezer galduko nuelakoan. Ohartu naiz selektiboxeagoa izatea komeni dela… Azken batean, astean liburu bat irakurriz gero, datozen 20 urtean 1.000 liburu inguru besterik ezin izango dut irakurri. Hobe ondo hautatzea ;-). Hortaz, Zalbideri kasu egin diot eta bi kapitulu horiei ekin diet.

Bigarren kapituluan soziolinguistikaren lerro nagusiak errepasatu eta  hizkuntzaren historia sozialak 6 lan arlo behar dituela proposatu du: (1) Hizkuntzalaritza soziohistorikoa, soziolinguistika historiko barazionista; (2) Hizkuntza-soziologia diakronikoa; (3) Historia soziala eta hizkuntzak; (4) Hizkuntzalaritza historikoa eta gizartea; (5) (Sozio)pragmatika historikoa; (2) Bestelako lanak (historia kulturala, geografiazko historia, arkeologia, diskurtsoaren analisia…). Gaizki ulertu ez badut, azentua non jarri da gakoa: hizkuntzan, gizartean, pragmatikan, historian…

Zazpigarren kapituluak, bestalde, material soziolinguistikoa sailkatzeko 5 dimentsio eta 6 azterbide proposatzen ditu.

  • Dimentsioak: (1) hizkuntza-erabilera, (2) hizkuntza-gaitasuna, (3) hizkuntzaren barne-osaera, (4) gizarte-giroa, (5) iritziak-jarrerak-jokabideak…
  • Azterbideak: (A) Deskriptiboa (gauzak nola daude, leku eta una jakin batean?); (B) Zinetikoa (gauzen bilakaera nola joan da?), (C) Dinamikoa (zergatik gertatu da gertatu dena? zeintzuk fenomeno gertatu dira era berean?), (D) Prospektiboa  (nolako geroa espero dugu?), (E) Kontrastiboa (nora goaz eta nora joan nahi genuke?), (F) Preskriptiboa (zer egin behar da, zuzen dagoenari eusteko eta oker dagoena zuzentzeko?)

Hortaz, dimentsio eta azterbide horiekin matrize bat osatu nahi dute, eta aztertu nahi dugun garaiari buruz ditugun datuak matrize horretan sailkatu, irakurketa errazteko. Matrizearen aurreko bertsioa Bat aldizkarian argitaratu zuen Lionel Jolyk orain dela urte batzuk:

Sin nombre

Lehen begiratuan, eredu konplexu eta sofistikatua dirudi… baina oso-oso arrazionala iruditzen zait. Erabilgarria iruditzen zaizue garai jakin batean gertatu dena azaltzeko? Bai, ezta? Gaur egungo egoera taula horren arabera azaltzeko gai izango zinatekete?