Etiketaren artxiboa: Hezkuntza

Translinguismoaz zertxobait

-n -kargitaratuta
Erantzun

Translinguismoaz hiru artikulu irakurri ditut oso denbora gutxian.

Oporren aurretik “Treballs de Sociolingüística Catalana” aldizkariaren 34. zenbakia eman zuten argitara. Besteak beste, Llorenç Comajoan-Colome irakaslearen artikulu interesgarri bat ageri zen bertan: Translanguaging i practiques transllenguadores en el sistema educatiu català. Gaiak kezkatzen nau, baina aitortu behar dut ez dudala oso iritzi landua. Horri buruzko beste bi testu pendiente nituen: (a) “Claves para entender el multilingüismo contemporáneo” liburuaren kapitulu bat (Ofelia García) eta (b) Hermes aldizkarian argitaratutako artikulu bat: Hizkuntza-ereduetatik translinguismorantz (Gonzalo Larrucea).

Ofelia Garciak New Yorkeko hezkuntza elebidunaren testuinguruan lantzen du translinguismoa. Eskola dual horietan ikasleak etxeko hizkuntzaren arabera eskolaratzen dituzte lehen kurtsoetan. Kasu batzuetan kosta egiten zaie ikaslea hispano hiztuna edo ingeles hiztuna ote den sailkatzea. Horren aurrean, ikasle horien hizkuntza-errepertorioa balioan jartzea da proposamena. Translinguismo praktika emantzipatzaile gisa bultzatzen dute .

Gonzalo Larruceak gure testuinguruaz dihartu. Bere ustez, gure hezkuntza-sisteman, historian, bi paradigma-aldaketa azpimarratu behar dira. Horietarik lehena ereduen sorrera izan omen zen, hautatzeko eskubidean oinarritua. Kontua da ereduen sistemak agortze-sintomak erakusten dituela. Egilearen ustez bi dira, batez ere, sintoma horiek: (a) neurri batean bada ere, sistema segregazio-iturria izan da eta (b) D eredua nagusitu da, baina hura ere oso urrun dago lortu beharko lituzkeen emaitzak lortzetik. Orain bigarren paradigma-aldaketa bat datorrela adierazten du, eredu eleaniztun orokor bat ekarriko duena. Eredu eleaniztun hori, bere ustez, translinguismora eraman beharko gintuzke, hizkuntzen arteko banaketa gaindituz. Horren defentsa sutsua egiten du. Bere ustez translinguismoa elkarrekin lotuta dauden kontzeptuen konstelazio interesgarri baten parte da: hizkunten arteko transferentzia, hizkuntza bitartekotzarako ariketak, heteroglosia, ikaskuntza dialogikoa…

Comajoan-Colomek ikuspegi kritikoa lantzen du. Lehen-lehenik bi bereizketa esanguratsu egiten ditu:

  • Translinguismo espontaneoa vs. translinguismo pedagogikoa.

Translinguismo pedagogikoa ikaskuntza-prozesuaren baitan bi hizkuntzak nahastea da, helburu pedagogikoekin. Translinguismo espontaneoa ezberdina da: zerikusi handia du hizkuntzen alternantziarekin edo kode nahasketarekin. Hiztunak bere interakzioetan bi hizkuntzak nahasten ditu era espontaneoan. Horrek ez du zerikusirik bi hizkuntzetako bat ondo ez jakitearekin. Kode nahasketa ez da kontu aleatorioa. Zerikusia du egitura linguistikoarekin, baina baita beste hainbat elementurekin ere, hala nola identitateak, bi hizkuntzen arteko gaitasun erlatiboa edota hizkuntzekiko jarrera…

  • Hizkuntzen ikuspegi finkoan oinarritutako translinguismoa vs hizkuntzen ikuspegi fluidoan oinarritutakoa.

Hizkuntzen ikuspegi finkoaren arabera, bi hizkuntzetako sistemak nahastea da translinguismoa. Ikuspegi fluidoaren kasuan, ordea, hizkuntzen arteko bereizketa bera da zalantzatan jartzen dena; hiztunak errepertorio zabala du eta osorik erabiltzen du komunikatu behar duenean. Hizkuntzen arteko bereizketa, haien ustez, sozio-kulturala da, ez linguistikoa.

Comajoan-Colomek Kataluniako testuingurua aztertzen du: translinguismo pedagogikoa, eta hizkuntzen ikuspegi finkoan oinarritua. Alde onak ikusten dizkio, baina kritikak ere egiten ditu. Besteak beste:

  • Beharrezkoa da hizkuntzak bereiztea, ikasleek hizkuntza horietan gaitasun-maila altua lortzea nahi bada.
  • Translinguismoak, berriro ere. ardura irakasleengan jartzen du bereziki.
  • Translinguismoak hizkuntza gutxituak inbisibilizatu egiten ditu eta hiztunen ahalduntzea zailtzen du.

Gure artean Cenoz eta Gorter irakasleen planteamendua proposatzen da: translinguismo pedagogiko jasangarria deitzen diote. Haien ustez praktika translinguiskoek ikasketa sakona ahabidetzen dute, baina beharrezkoa da arriskuak neutralizatzea. Translinguismo pedagogiko jasangarria? Ez dakit, bada. Hala-moduzko izendapena iruditzen zait. Hazkunde jasangarriaren ideia ekartzen dit burura; “hazkundea” arbuiatzea zaila denez, adjektibatu egiten dugu: jasangarria. Translinguismoarekin berdin: etorri badatorrenez eta arriskuak neutralizatu behar ditugunez, behin ez, bitan adjektibatzen dugu: pedagogikoa eta jasangarria.

Hiru artikuluak hemen aurkitu ahal dituzue:

Dimentsio komunitarioa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Etxealdi garaiko paradoxa batekin natorkizue. Ohartu zineten? Urruntze soziala eta isolamendu fisikoa dela-eta, pertenentzia eta komunitate-sentimendu bihurtu ziren
keinu txiki ugari: abesti bat twitterren partekatua, bideo bat youtuben, koadrilaren bideo-deialdia… Isolamendua pertenentzia-gosez eta komunitate-egarriz bizi izan genuen. Presentzialitateak berezko ditu ezaugarriak eremu birtualean bilatu genituen: gorpuztasuna, kolektibitatea, pertenentzia eta komunitate sentimendua.

Hezkuntzarekin batera, aisialdia ere dezente kaltetua izan zen. Hor ere, aisialdi komunitarioaren beharra eta hutsunea antzeman genituen, ordura arte ez bezala.

Gogoan dut Katalunian, aspalditik, “Inguruneko Hezkuntza-planak” [Plans Educatius d’Entorn] bultzatu izan dituztela hango instituzioek, ikasleen hezkuntza-beharrei erantzun integrala eta komunitarioa emateko. Tokian tokiko hezkuntza-plan horiek LIC taldeen esku sortu ziren [LIC: llengua i cohesio social / hizkuntza eta gizarte kohesioa] eta, hezkuntza-planak izanik ere, ardatzetako bat hezkuntza ez formala zuten; aisialdi hezitzailea, alegia.

Proiektuak ibilbide luzea du, baina azken urteotan metodologia gaurkotu nahi izan dute. Ahalegin politak egin dituzte bide horretatik. Besteak beste, plan horien dimentsio komunitarioan sakondu nahi izan dute. Horretarako Inpaktu Kolektiboaren ikuspegiari begiratu diote [Kania & Kramer: Collective impact], metodologia berritzailea eta erabat komunitarioa delakoan.

Inpaktu kolektiboaren enfokea, autore horien arabera, sektore ezberdinetako hainbat eragile agenda bateratu baten inguruan konprometitzea da, gizarte-arazo bati irtenbide bateratua emateko. Enfoke kontrastatua da eta, egin diren ikerketetan, bost baldintza nabarmendu izan dira horren arrakastarako:

  1. Agenda bateratua. Ikuspegi eta helburu partekatuak eta ondo definituak.
  2. Inpaktua neurtzeko sistema partekatu bat. Proiektuari jarraipena egiteko adierazle komunak.
  3. Elkarren eraginak indartzeko jarduerak. Ez da beharrezko den-dena elkarrekin eta batera egitea; bai da beharrezko, ordea, norberaren ekintzak besteen jarduerekin ondo lerrokatuak egotea, eta helburu komunak bilatzea.
  4. Etenik gabeko komunikazioa. Informazioa garrantzitsua da; konfiantza ere bai.
  5. Proiektuari eutsiko dion talde bertebratzaile bat. Proiektuari behar beste denbora emango dion pertsona talde bat, koordinazioa bermatuko duena. Diotenez, interesgarria da talde horretako pertsonak independienteak izatea; hau da, proiektua osatzen duten taldeetakoak ez izatea.

Inpaktu kolektiboari buruzko ikerketetan 3 aldaketa-mota (3 inpaktu) aztertu dira: hasierako aldaketak, aldaketa sistemikoak eta aldaketak biztanleengan. Hori horrela, egitasmo bati hasiera ematen diogunean, hasieran, aldaketak txikiak izaten dira, eta abian jartzen diren politikekin dute zerikusirik: lankidetzan abiatutako proiektuak, sentsibilizazio maila altuagoa, baliabide berriak… Epe ertainean aldaketa horiek sustraitu egiten dira eta proiektuaren parte diren entitateek barneratu egiten dituzte. Inpaktu komunitarioak, ordea, epe luzea lehenesten du. Diotenez 3 eta 10 urte bitartean behar izaten dira proiektua errotzeko eta inpaktu horiek biztanleengana iristeko.

Ikuspegi interesgarria iruditzen zait. Tokian toki, aisialdiarako plan komunitarioak abain jartzea, komunitateak berak dituen beharrak abiatuta eta komunitatearen gidaritzapean. Iruditzen zait zerikusia duela Euskal Herrian bertan garatzen ari diren zeinbat proiekturekin: adibidez, oinHerri taldearen ekimenez herri hezitzaileen inguruan antolatzen ari den mugimenduarekin. Ez zaizue iruditzen?

Gehiago irakurtzeko:

  • Inguruneko hezkuntza-planei buruz gehiago irakurtzeko: hemen
  • Dimentsio komunitarioaz: hemen (pdf)

Soziolinguistika bigarren hezkuntzan

-n -kargitaratuta
1

opac-imageAspaldi (oso aspaldi), lagun batek Justo de la Cueva soziologoaren liburutxo bat utzi zidan: La negación vasca radical del capitalismo mundial. Liburu horretatik hasiera gogoratzen dut bereziki:

¡POR FAVOR! Sigue escuchándome! No apagues el sonido ni cambies la cinta. Sigue escuchándome unos pocos minutos. Yo lo necesito pero tu también. Ya habrás comprendido que te he dado el cambiazo de tu cinta Hortzak estuturik de Su Ta Gar por ésta que he grabado yo. Lo he hecho porque tú necesitas escuchar lo que voy a contarte y yo necesito que tú lo escuches. Tú necesitas escucharme porque no sabes lo que te pasa y eso es lo que te pasa. Que no sabes, que no entiendes lo que te pasa.

Hara non ikasi berri dudan esalditxo hori ez dela Justorena, Ortega y Gasset filosofoarena baizik: “No sabemos lo que nos pasa y eso es precisamente lo que nos pasa” (Ez dakigu zer ari zaigun gertatzen, eta horixe bera da gertatzen ari zaiguna). Ibarretxeri entzuna ikasi dut, erabakitzeko eskubideari buruz eman duen hitzaldian.

Denbora tartetxo bat daramat ideia horrekin bueltaka: 16 urteko gazte batek derrigorrezko hezkuntza amaitu dezake, euskararen soziolinguistari buruzko ezer gutxi jakin gabe. Mtz de Luna eta Jon Sarasoa aspaldi ari dira, nor bere aldetik, kezka hori adierazten. @Garaigoikoak ere sarri idatzi du horretaz [gogokoa dut bere soziolinguistika domestikoa].

Ulibarri programaren baitan, orain dela urte batzuk, Beñat Joan i Mari irakaslearen liburu bat euskaratu zuen Hezkuntza Sailak: Hizkuntza jarrerak lantzen. Jarrerak ikasgelan bertan lantzeko moduak azaltzen zituen. Interesgarria iruditu zitzaidan. Bernat-ek badu beste liburu bat arretaz irakurtzea merezi duena: Sociolingüística a l’aula. Una proposta per treballar la sociolingüística a l’ESO i el Batxillerat. Liburu horren esteka utzi dizuet, kuxkuxeatzeko: hemen.