Etiketaren artxiboa: helduenEuskalduntzea

Euskara ikastetik euskara adoptatzera: hainbat apunte euskaltegiei buruz

-n -kargitaratuta
Erantzun

BAT

Helduen euskalduntzeari buruzko mahai-inguru bat entzuteko parada izan dut, duela gutxi. Ikasleen motibazioez jardun zuten gehien bat. Laburtu behar izatekotan bi indar-ideia aipatuko nituzke, bereziki:

  • (a) Ikasleen motibazioak aldatu egin dira. Ikasleak azterketa gainditzera datoz eta administrazioan lan egitea dute helburu.
  • (b) Euskarak prestijioa galdu du. Helduen kasuan, gainera, ezer gutxi egin daiteke euskaraz aisialdian. Lana ez bada, ze beste arrazoi izan dezakete ikasle helduek euskaltegira hurbiltzeko?

Ez dut esango egia ez direnik, baina kezkatu egin ninduen proposamenik ez entzuteak eta proaktibotasun gehixeago ez somatzeak.

BI

Jokabideak edo ohiturak aldatzeaz hitz egiten denean, hiru-lau adibide aipatu ohi dira: elikadura osasuntsuagoa, erretzeari uztea, kirola egitea edo/eta hizkuntza berri bat ikastea.

Duela gutxi “ohitura atomikoak” izeneko liburua izan nuen eskuartetik. Autolaguntzarako liburu horietako bat da, azken aldian “best-seller” izatera iritsi dena. Aldaketa txikien garrantziez hitz egiten du, aldaketa txikiek eragin handiak izan ditzaketela dio. Edonola ere, hainbat gomendio interesgarri ematen ditu. Gomendatzen du, esate baterako, fokoa helburuetan ez jartzea, baizik eta identitateetan edota sistemetan. Izan ere, kontua ez da zer lortu nahi duzun, baizik eta nolako pertsona izan nahi duzun; eta, batez ere, prozesuarekin maitemintzera iristea. Lau baldintza (edo lau urrats) aipatzen ditu, jokabide berri bat bultzatzeko beharrezkoak direnak: (1) Begi bistakoa izan dadila. (2) Erakargarria izan dadila. (3) Erraza izan dadila. (4) Pozgarria eta asegarria izan dadila.

Euskara ikasteak baldintza horiek ditu? Euskaltegiek leku nabarmenik dute herri eta auzoetan? Euskara ikastea bizitza sozialean presentzia nabarmena duen errealite bat al da? Euskara ikastearen beharra eta onura agerian al da? Ebidentea al da? Prozesua bera erakargarria al da? Erraza da euskara ikasteko erabakia hartzea? Pozgarria al da? Euskara ikasteak ba al du nolabaiteko saririk (epe laburrean, esan nahi dut)?

Ez dut horrelako liburuetan sinisten, baina iruditzen zait helduen euskalduntze-sistemak bai behar dituela hainbat aldaketa.

HIRU

Katalunian ikerketa bat argitaratu dute duela gutxi: “De l’aprenentatge a l’adopció de la llengua catalana”. Egileek bereizi egiten dute zer den hizkuntza ikastea eta zer den hizkuntza adoptatzea. Katalana adoptatu duten ikasleen ibilbideak aztertu dituzte, horien arrakastaren gakoak identifikatzeko. Arrakasta izan duten ikasleek:

  • Maila formatibo ertaina edo altua dute.
  • Katalana beharrezkoa den lanbide batean aritzeko desioa eta asmoa dute.
  • Katalanez sozializatzeko sareak dituzte.
  • Aldeko jarrera nabaria dute.
  • Ikasgelatik kanpo praktikatzeko estrategiak garatu dituzte.

Integrazioa helburu duten dinamizazio ekintzak ere aztertu dituzte: bisita gidatuak, mintzapraktika-jarduerak komertzio laguntzaileetan, mintzalaguna moduko jarduerak, kanpo-ekintzak eta ospakizunak, irakurketa errazeko klubak, mintzataldeak, euskaraz funtzionatzen duten elkarteekin ekintzak antolatzea(adib. mendi-taldeak). Egileek defendatzen dute dinamizazio-ekintza horiek guztiak irakaskuntzarekin lotuagoak egon beharko liratekeela eta era sistematikoagoan egin.

Edonola ere, sozializazio-sareak funtsezkoak direla nabarmendu dituzte. Nolabait, “hizkuntza integraziorako akonpainamendu-ziklo bat” antolatzea proposatzen dute, non hasiera batean ikasleak horrelako ekintzetan edo sareetan era tutelatuan parte hartuko duen, harik eta autonomia-maila nahikoa lortu arte. Azken helburua, jakina, horixe da: ikasleak katalanez funtzionatzen duten sozializazio-sareetan era autonomoan parte hartzea.

Ikerketa sarean eskuratu daiteke. Hemen: https://llengua.gencat.cat/ca/detalls/noticia/Biblioteca-Tecnica-de-Politica-Lingueistica-31

LAU

Iruditzen zait guri ere horrelako planteamenduak esploratzea komeni zaigula. Askotan esan izan da: eskolak bakarrik ezin du. Euskaltegiak ere bakarrik ezin du. Ez da lelo hutsa, errealitate bat baizik. Kontua ez da eskolari edo euskaltegiari gauzak nola egin behar dituzten esatea. Kontua da harrera eta sozializazio sare berriak sortzea eta jostea, harik eta egitura trinko bat osatu arte.

Bide horretatik asko dago egiteko, eta iruditzen zait gehiegitxoa dela lan-sama hori guztia euskaltegien (edo eskolen) gain uztea.

Paulo Freire eta helduen euskalduntzea: berezia, hunkigarria, interesgarria, bitxia…

-n -kargitaratuta
Erantzun

2021ean 100 urte bete dira Paulo Freiren jaiotzatik. Horren oroimenez idatzi dut blog sarrera hau.

Berezia da Paulo Freireren pentsamendu pedagogikoa. Esango nuke oso jende gutxik ezagutzen duela sakon-sakonetik (nik neuk ere ez). Eta, halere, iradokitzailea da izendatze hutsagatik: heziketa herrikoia, herria irakaslea, ikasketa dialogikoa, hezkuntza-ekintza erako heziketa, askatasunaren pedagogia, alfabetatze kritikoa eta alfabetatze askatzailea… Kontzeptu horietako bakoitzaren atzean ikaragarri ideia ahaltsuak daudela iruditzan zait.

Hunkigarria da Arantxa Ugartetxea irakasleak euskonews aldizkarian idatzi duena [hemen]. Freire Sao Paulon ezagutu zuen eta bere ikaslea izan zen 80ko hamarkadan. Akorduan du behin ikastolen mugimenduei buruz jardun zutela, hango eta hemengo sentsibilitate pedagogikoak alderatuz. Paulok garbi zuen Euskal Herriko pedagogia kritikoak, bai ala bai, euskara behar zuela erdigunean. Jarraitzaileak izan ditu gure artean, baina oro har, esango nuke ez dela behar beste baloratua izan.

Esanguratsua da, halaber, Eusko Ikaskuntzak Ikastaria aldizkariaren ale monografiko bat dedikatu izana 1999an [hemen]. Paulo Freireren testu gutxi dago euskaraz.
Jarraitzaileak izan ditu gure artean, baina oro har, ez da behar beste baloratua izan.

Bitxia da aldizkari horretan bertan Fito Rodriguezek idatzitako testua. Bitxia, bi aldetatik: bitxikeria eta harribitxia delako. Izenburua: Paulo Freireren eragina helduen euskal alfabetatzean eta horren ondorioz egin daitezkeen aportazio kritikoak. AEKn 80ko hamarkadaren amaiera aldean jorratutako metodologiaz dihardu bertan. Kontzientziazio soziolinguistikoa aldarri, ikasketa kulturala bultzatu nahi izan zen; metodologia komunikatibo-funtzionala gaindituz, eta ikaskuntza anti-diglosiko gisa definitu zen planteamendu pedagogiko bat definituz. Horren guztiaren atzean, hasiera batean, Gabika, Naberan eta Kaltzada ibili ziren: askapenaren teologia eta Freiren proposamenak gertutik ezagutzen zituzten pertsonak, alegia. Planteamendu horietako asko AEKren ELE aldizkarian argitaratu ziren. Aldizkari horretan, besteak beste, Paulo Freireren testu baten itzulpena ageri da: Pedagogia kontzientziatzailea: hezkuntza eta kontzientziazioa.

Horri guztiari KULTURGINTZA deitu zitzaion, eta, metodologikoki ere, oso planteamendu aurrerakoiak proposatzen zituela iruditzen zait.

Saiatuko naiz azaltzen, gutxi gorabehera.

Sekuentzia didaktikoak ardatz tematiko baten inguruan antolatzen ziren: gai eta azpigai batzuk, alegia. Gaia aitzakia zen proiektua abiatzeko. Izan ere, sekuentzia bakoitzaren amaieran, proiektu bat aurrera eramatea zen helburua: (kultur) ekintza bat, talde osoak elkarrekin garatu behar zuena. Taldeak berak hautatu behar zuen zein ekintza garatu nahi zuen, eta, ahal zela, ekintza horrek nolabaiteko eragin kontzientziatzailea izan behar zuen: euskararen egoera diglosikoan eragin edo gizartzea kontzientziatzeko baliagarria izan. Ez zuen zertan ekintza handi eta konplexua izan; ez horixe: ekintza apalak egitea proposatzen zen, txikitik eragitea, alegia.

Hortik aurrerakoak zerikusi handia du gaur egun Ekintza edo Ataza bidezko Ikaskuntzaren testuinguruan egiten direnekin. Kultur ekintza garatzeko ikasleek burutu behar zituzten komunikazio-ekintzak definitu (komunikazio-eginkizunak, esaten genuen orduan); ekintza horiei begira, ikasleak trebatzeko hizkuntza-aktibitateak prestatu; hizkuntza aktibitate horien azterketa egin, ikasleek behar zituzten elementu linguistikoak identifikatzeko; eta lanari ekin.

Gogotsu hasi ginen, baina ezintasunak jan egin gintuen. Agian ez geunden horretarako ongi prestatuak. Egia esanik, zaila da, egun, ELE aldizkariaren lehen aleak eskuratzea eta orduko esperientziak biltzea; baina oso interesgarria irudituko litzaidake horren guztiaren irakurketa kritiko bat egitea. Iruditzen zait badugula zer ikasia.