Etiketaren artxiboa: Euskaltzaindia

Estrategia bila, euskarazko kulturgintza indartzeko [Hizkuntza eta Kultura] #2

-n -kargitaratuta
Erantzun

ASTE HONETAN BERAN, sare sozialetan, Espainolak eta Euskaldunak liburuko aipu bat irakurri dut:

“Euskal kultura indartzen zinez ahalegiten ez duenak, euskalduna defentsa gabe uzten du eta Euskal Herria saldu. Euskal Herriak ez du euskara bakarrik behar. Behar duena kultura bizkorra da, euskaraz. Kulturarik ez, herririk ez: zentzu politikoan ulertzen dugu, ez metafisikoki”.

Liburua orain dela 23 urte irakurri nuen, alaba jaio zen urtean. Zain dut, berriro irakurtzeko.

Aurreko apuntean esan bezala, iruditzen zait arrakala arriskutsu bat sortu dela kultura-planen eta euskara-planen artean. Zeinek bere bidea jorratu du, eta batzuetan elkarren berri ere ez dute izan. Nonbait entzuna dut euskara-plan orok kultura-dimentsio esanguratsu bat izan beharko lukeela, eta kultura-plan orok hizkuntza-dimentsio bat ongi pentsatua. Hain zuzen ere, bi planen arteko intersekzio horretan gertatu ohi dira gauza interesgarrienak. Hortxe daude balizko berrikuntza-bektoreak.

Iruditzen zait hiru proposamen interesgarri daudela, uztardura horren beharra aldarrikatzen dutenak. Hona ekarri ditut labur-labur.

BAT

2010ean HUHEZI unibertsitateko Sorguneak ikertegiak ikerketa bikain bat egin zuen honetaz guztiaz. JAKIN aldizkarian eman zuten horren berri, 183-184 zenbakian: Euskal kulturgintza: nondik gatoz, non gaude, nora jo beharko genuke. Eztabaidarako proposamen berri bat. Amaieran hamar estrategia proposatzen zituzten etorkizunerako, baina baita bestelako ideia gogoangarri batzuk ere: herri kultura, irekiduraren eta jarraiduraren arteko oreka; merkatu babestu doitu baten beharra; kulturaren transmisioan, sustapenean eta jakintzan lan egin beharra, eta abar. Esango nuke 15 urte beranduago ikerketa horrek erabateko gaurkotasunik duela.

Bi ideia azpimarratu nituzke bereziki:

  • Euskal kulturgintza da hiztun-komunitatearen “gasolina sinbolikoa” ekoitzen duena. Hura gabe hiztun-komunitateak bide laburra du.
  • Euskarak askotariko motibazioak behar ditu: motibazioa pragmatikoa, fluxu-motibazioa, paradigma-motibazioa eta balio erantsiarena. Azken hori kulturgintzarekin dago lotu-loturik. Zerk emango dit euskarak, beste hizkuntza batek eman ezin didanik, kultura ez bada?

BI

2018ean, UEUren babespean, ehun lagunetik gora bildu zen Azpeitian, ‘Sormenean hezi, kulturan bizi’ izeneko jardunaldietan. Gotzon Barandiaran tartean egon zen, eta haren bidez iritsi zaigu bertan planteatu zenaren parte handi bat. Egoeraren diagnostikoa egiteko orduan, euskarazko kulturgintzaren egoera larria azpimarratu zuten, eta, batez ere, transmisioaren etenaz ohartarazi zuten. Argi adierazi zuten: kulturzaleak behar ditugu; premiazkoa da euskal kulturgintzarekiko zaletasuna sortzea, ereitea eta piztea.

Topaketaren ondoren, lantalde finko bat osatu zuen ikuspegi hori sozializatzeko eta horrekiko sentsibilizazioa sortzeko. Esango nuke oraindik tamaina txikia duela, baina iruditzen zait euskal kulturgintzaren aldeko gizarte-mugimendu baten ernamuina esan daitekeela.

Korpus teoriko interesgarria dago haien proposamenean: euskal kulturgintzak ekosistema sendo bat behar duela ohartarazten dute, eta, orohar, lau puntutan fokalizatzen zuten beren eskema: (a) sorkuntza (sortzaileak behar ditugu), (b) transmisioa (hezkuntza formala eta hezkuntza informala inplikatuz), (c) plazak (euskarazko kulturgintzarako espazioak) (d) erresonantzia-kutxak (komunikazio-estrategiak, hedabideen inplikazioarekin).

Berezia, oso berezia izan da Gotzon Barandiaranek berak aurtengo Eskola Hiztun Bila topaketetan eman duen hitzaldia. Hemen ikus daiteke:

HIRU

Hirugarren proposamena Euskaltzaindiatik dator, eta oraindik hastapenetan dagoela esango nuke. Gogoetagunea prozesuaren barruan euskararen etorkizun-ikuspegia lantzen ari dira hainbat ponentziaren bidez. Jon Sarasuak berak ponentzia markoa landu ondoren, ponentzia partzialak prestatzen ari dira orain: hedabideena eta administrazioarena amaitu dira; aisialdiari eta lan-eremuari dagozkion oinarrizko testuak aurkeztu dituzte duela gutxi. Kulturari buruzkoa oraindik landu gabe omen dago.

Oraingoz ponentzia nagusia bakarrik eman da argitara, baina horrek pista batzuk ematen ditu gainerakoein inguruan.

Kulturari dagokionez, Sarasuak Sorguneak ikertaldeak egindako azterketaren estrategiak aipatzen ditu eta, gaizki interpretatu ez badut, eskualdeko eskalan jartzen du fokoa. Haren ustez, tokian tokiko kulturgintza amateur sareak sortzea eta bultzatzea da erronka, iparraldeko kultura-mugimenduak egin duen antzera. Antton Lukuren lanak aipatzen ditu; haren ustez, azken urteetan kulturaz idatzi diren ideia interesgarrienak Antton Lukuk idatzi baititu.

Frikia naiz, eta zer?

-n -kargitaratuta
Erantzun

FRIKI hitza ingelesetik dator: “itxuraz edo jokamoldez ezohikoa” esan nahi omen du. Zaletasun, jokaera edo itxura ezohikoak dituzten pertsonak dira (beste kontu bat da ezohikoa zer den definitzea). Frikiek informatika maite dute, eta elektronikoa, zientzia, matematika, filatelia, bideo-jolasak, komikiak, manga, zientzia fikzioa eta abar. Beren zaletasunean badute obsesio ikutu bat.

Friki izatea da gai batekin apasionaturik bizitzea, horrenbeste non xehetasun eta txikikeria guzti-guztiak garrantzitsu bihurtzen diren.

Ikastolan entzunik, bertso-friki deitzen diete bertso eskoletan zaletasun gehien erakusten duten ikasleei. Ez da iraina. Ikasleek izen hori errebindikatu egiten dute, harrotasun puntu batekin. Toponimiarekin antzeko zerbait ikusi dut. Zaletu asko dago Euskal Herrian, eta benetako frikiak dira.

Duela aste pare bat Manu Ruiz Urrestarazu ezagutzeko parada izan nuen. Mendiaz eta toponimiaz ari zela, Gasteiz inguruan behin baino gehiagotan ageri den KAPILDUI izenaz galdetu nion. Luzaz jardun zuen. Ezin erantzuna oso-osorik buruan gorde. Zorionez idatzirik ere badu (gerora aurkitu dut):

Izkitik iparraldera Kapildui mendia jaikitzen da. Kapildui kapilez osatutako landareduia izango zen. Eta zer da ba kapil hori? Okarizen, Lautadako ekialdean, badago mendi bat Gabilamendi dena. Kapil(a), gabila. Arabako Lautada eta Mendialdeko hizkeraz, «abillurri» eta baita «abilarri» ere (Kontrastan) deritzate arantza edo elorri zuri landareari (Crataegus spp.); «abillurri» edo «abilarri» horiek «ahabi-elorri» konposaketatik ote datoz?

Kapil izenera bueltatuz, antzeko edo sinonimo litezkeen gabila, kabila izenak, izen horien erabilpen batzuetan egur multzo edo mota batekin erlazionatuta agertzen zaizkigu. Naturan, elorri edo arantza zuriz osatutako basotxoak (Crataegus monogyna zein Crataegus laevigata-koak) harizti eta pagadi basoen alternatiba edo laguntzaileak izaten dira. Azken mendeetako espezieen distribuzioan elordiek atzerapen nabarmena izan dute; orain mende batzuk eta ganadua edonondik ibiltzen zenean, elorria nahikoa ondo defendatzen zen bere arantza mingarriak zirela medio; basogintza modernoa sortzen denean, XVIII. eta XIX. mendeetan eta ordutik hona, gizonak baso-basoak nahiago izan ditu, zur eta egurretan ekoizpen handiagokoak direnak, zuhaiznoz betetako basotxoak baino eta elorri asko moztuak izango ziren azken bi mendeetan; horrez gain, baso itxietan, harizti eta pagadietan, azken hauetan batez ere, arbolen itzala lagun txarra da basoko arbola mota nagusia baino tamaina txikiagoa duten espezieen bizitzarako. Baina hala eta guztiz ere, basoa irekitzen zen guneetan eta larreetan elorriak landare arruntak ziren Kapilduin, baita Gabilamendin ere.

Berroztegietako hariztietan Kapilduia toponimoa bi tokitan topatzen dugu eta hor ere elorri zuriak agertzen dira multzoka. Litekeena da ba, nire ustez, gabila, kapil(a) izen hori egurrari lotuta izatea edo espezifikoki elorri zuriari zuzenduta izatea aipatu ditugun Arabako oikonimo hauetan.

Testu osoa hemen eta antzeko beste bat hemen.

Fenomeno bat da Urrestarazu. Donostian jaioa; Mendi Ingeniaritzan doktorea; Arabako Foru Aldundiko Basogintza Zerbitzuko buru, erretiroa hartu arte; eta Euskaltzain urgazle, 1969az geroztik. Toponima landu du sarri.

Frikia?

Baliteke… baina nor naiz ni hori esateko. Azken batean, gaur egun, ba al da blog bat idaztea baina gauza frikiagorik?

Identity planning

-n -kargitaratuta
Erantzun

“Euskaltzaindiaren ehun urteko jagote-lana” xehetu du Mikel Zalbidek, “HIZKUNTZA GUTXIAGOTUAK JAGON, EUSKARAZ BIZI” jardunaldian. Mundiala da Zalbide. Beti du zer irakatsi eta harekin beti dago zer ikasi. Jagon Sailak estatus-plangintzaren baitan egindako lana azaltzeko hizkuntza-plangintzaren gorabeherak oso-oso modu pedagogikoan azaldu ditu:

  • Hizkuntza plangintza, orobat, bitan banandu izan da: corpus-planning eta status-planning. Corpus planning hizkuntza bera “garai berrietarako” egokitzea da.
  • Estatusari dagokionez, status-planning zabalegia delakoan, hainbat adar sortu izan da. Adquisition-planning —eskuratze-plangintza— da horietako bat, hizkuntza jendeari irakastea, alegia. Cooperrek kontzeptualizatu zuen 1989an.
  • Prestige planning —prestigioaren plangintza— Haarmannek proposatu zuen 1990n, hizkuntzaren prestigioa berariaz landu beharra azpimarratzeko.
  • Hitzaldian, horiei guztiei identity planning erantsi die Zalbidek, Fishmani maileguan hartuta —nortasun plangintza, alegia—.

Azken horri oso lotuta —eta Fishmanengandik jasota hura ere— community fostering proposatu izan du Zalbidek beste inoiz: “hizkuntza ahulari belaunez belauneko iraupen-bidea bermatzea eta hiztun-elkarteari bere neurriko esparru berriak zabaltzea”. Komunitatea erdigunean jartzea da community fostering.

Laburbilduz, literatura soziolinguistikoan, estatus-plangintza osoaz gainera, horren barruko atalak ageri izan dira han eta hemen. Bereziki:

  • eskuratze edota irakaskuntzaren plangintza
  • prestigioaren plangintza
  • nortasun-plangintza
  • komunitatearen beraren sustapen-plangintza

Jon Sarasuak ere garrantzia berezia eman izan die identitateari eta komunitateari. Sarri aipatu izan duen gogoeta ekarri du jardunaldietara: Frantziako iraultzaz geroztik Europan hiru oinarriren arabera eraiki da modernitatea: liberté, égalité eta fraternité. Laugarren baten hutsunea aldarrikatzen du Sarasuak: identité. Gramatika berri baten beharra errebindikatzen du, modernitatearen baitan identité hori pentsatu ahal izateko.

Ez da kontzeptu samurra. Hizkuntzaren soziologian bi antolaketa-molde bereizi ohi dira: gemeinschaft eta gesellschaft. Soziolinguistika Eskuliburuan ageri da azalpena: gemeinschaft moldea, compuesto por personas que comparten la convicción  de que están ancestralmente relacionados; eta gesellschaft moldea, compuesto por individuos ligados por la convicción de que sus intereses se verán mejor protegidos y promovidos formando parte como miembros de esa sociedad. Gemeinschaft eta Gessellschaft terminoak itzultzekotan, komunitatea eta gizartea itzul genitzake… edo agian «herria» eta «gizartea» (edo jendartea, nahiago baduzue). Biak nola artikulatu? Ez da erraza. Gaur-gaurkoz askatzerik izan ez dugun korapiloa da. Eta nago datozen hamarkadetan buruhauste bat baino gehiago emango digula.

Aitor eta Jon Sarasuak horrelaxe kantatu zuten behin. Akordatzen?

“…sustraiak eta adarrak ez dabiltza aparte
gizartea herri nahi dut, ta herria  gizarte”

Estekak:

Kolonialismo linguistikoa (bat)

-n -kargitaratuta
Erantzun

hizkuntz_borroka_euskal_herHIZNET IKASTAROKO LAN BATEAN (Beñat Garaio: ba al dago euskararen gatazkarik?) Ninyoles-en aipu bat irakurri dut: “para comprender el conflicto lingüístico en cualquier sociedad histórica debemos acudir al conocimiento de su génesis”. Hizkuntzaren historia soziala aztertzeak badu horretatik asko: memoria-ariketa bat da, beharrezko bezain osasungarria. Ordezkapen prozesua, kolonialismo linguistikoa, glotofagia… kontzeptu erabilgarriak eta eraginkorrak izan dira euskararen soziolinguistikan, honezkero “erosoak” ez badira ere.

Kolonialismo linguistikoaz 70eko hamarkadako bi erreferentzia aurkitu ditut Euskaltzaindiaren web orrian: Hizkuntz Borroka Euskal Herrian liburuan lehena, eta 78ko artikulu bat Anaitasuna aldizkarian, Goierriko euskal eskolek sinatutakoa. Interesgarriak iruditu zaizkit eta horien aipua hona ekartzea pentsatu dut.

Hizkuntz Borroka Euskal Herrian liburuak SIADECOren sinadura du. Garai hartan, Euskaltzaindiak eskatuta, “Euskararen Soziolinguistika Azterketa” egin zuen Siadecok. Sanchez Carrión (Txepetx) eta Iñaki Larrañaga hor arituko ziren, ziur aski. Handik gutxira, ikerketa horren laburpena argitaratu zen liburu formatuan: Hizkuntz Borroka Euskal Herrian. Han, hizkuntza ordezkapenari buruzko ibilbideari errepasoa eman ondoren, zenbait ondorio atera zituzten:

  • Espainiako indar zentralak etapaz-etapako eta luzera handiko kolonialismo linguistikoa ezarri du, gaztelaniaz, beste hizkuntzekiko.
  • Kolonialismo linguistiko hau Austriekin hasi zen, Borboiekin zorroztu, eta diktadura frankistaz izan du adierazpiderik basatiena.
  • Bizi ditugun postfrankismoko garai hauetan, Estatu espainolak hasitako politíka linguistikoak ez du euskaldunon errotiko problema kulturalaren larritasuna kontutan hartzen; eta, beraz, ez da errealista. Badirudi emaitza berdinak lortuko dituen taktika berrien bila dabiltzala: gaztelaniaren hegemonia eta euskararen ezinbesteko heriotz pausatua, komunikabide-hizkuntzen arloan.

Bigarren testua oso bestelakoa da. 1978ko urrian argitaratu zen  Hizkuntz kolonizapena izenburuarekin eta euskara lantzera eta erabiltzera deitzeko manifestu baten formatua zuen. Hona zenbait pasarte:

Hizkuntzaren arloan gure egoera hizkuntz kolonialismoaren ondorio bat dela esatearekin, berealdiko aurkikunde bat egin bagenu bezala, gure hartan gelditzen gara, eta kolonizatzaileen hizkuntza erabiltzen dugu: espainola nahiz frantsesa. Eta hor dago kakoa. Hor dago gure okerra. /…/ Hizkuntz kolonialismoa borrokatzeko, edozein eratako kolonialismoa bezalaxe, ez dago bide bat besterik: kolonizatuen konzientzia esnatuz, kolonizatua dagoen herriko balioak indartu eta berbiztu /…/ 

Hona bada. Hizkuntz kolonialismoaren sare maltzur horietatik libratzeko bide bakarra: geure hizkuntza erabiltzea hizketan, idaztean, irakurtzean; geure hizkuntza, euskara, erabili nonahi eta beti etxean, kalean, lantokian, jolasean, kiroletan… Bestetik, euskara erabil erazi Administralgoan, Eskolan, Komunikabideetan, Zerbitzu publiko eta pribatu guztietan.

Horrela bakarrik hautsi ahal izango ditugu kolonialismoaren katemaila maltzur horik.

Testu biak Euskaltzaindiaren web orrian eskuratu daitezke:

Hizkuntzen historia sozialaz (bat)

-n -kargitaratuta
Erantzun

503Liburu txiki meheen zalea naiz. Poltsikoan eramateko moduko liburuak maite ditut; ahal dela 300 orrialde baino gutxiagokoak. Autobusa, kalea, parkea… leku oro leku ona da, liburua ateratzeko eta irakurtzeko.

Aurrekoan liburutegira joan eta Euskaltzaindiaren liburukote bat ikusi nuen: Euskararen Historia Soziala lantzeko Eredu Metodologikoa. To eta no! 750 orrialde, ia bi kiloko pisua… eta, hala ere, hartu egin nuen.

Gustukoa dut Zalbideren idazkera… Bitxia egiten zait: zehatza eta argia da, baina badu halako ukitu barroko atsegin bat. Hitzaurrean liburu heterogeneoa dela dio Zalbidek, xede askoetarako sortua, eta askotariko irakurleak gogoan dituena. Harek onartzen du gutako askok ez dugula izango hainbeste orrialde irakurtzeko ez gogorik, ez astirik eta ez beharrik; hortaz, nork zer irakurri gomendatzen du. Neuri —zerbait izatekotan— bigarren eta zazpigarrena zegozkidala ulertu nuen.

Garai batean liburuak beste modu batean hartzen nituen. Gustukoak ez nituenak ere erraz asko irakurtzen nituen goitik behera, bestela ezer galduko nuelakoan. Ohartu naiz selektiboxeagoa izatea komeni dela… Azken batean, astean liburu bat irakurriz gero, datozen 20 urtean 1.000 liburu inguru besterik ezin izango dut irakurri. Hobe ondo hautatzea ;-). Hortaz, Zalbideri kasu egin diot eta bi kapitulu horiei ekin diet.

Bigarren kapituluan soziolinguistikaren lerro nagusiak errepasatu eta  hizkuntzaren historia sozialak 6 lan arlo behar dituela proposatu du: (1) Hizkuntzalaritza soziohistorikoa, soziolinguistika historiko barazionista; (2) Hizkuntza-soziologia diakronikoa; (3) Historia soziala eta hizkuntzak; (4) Hizkuntzalaritza historikoa eta gizartea; (5) (Sozio)pragmatika historikoa; (2) Bestelako lanak (historia kulturala, geografiazko historia, arkeologia, diskurtsoaren analisia…). Gaizki ulertu ez badut, azentua non jarri da gakoa: hizkuntzan, gizartean, pragmatikan, historian…

Zazpigarren kapituluak, bestalde, material soziolinguistikoa sailkatzeko 5 dimentsio eta 6 azterbide proposatzen ditu.

  • Dimentsioak: (1) hizkuntza-erabilera, (2) hizkuntza-gaitasuna, (3) hizkuntzaren barne-osaera, (4) gizarte-giroa, (5) iritziak-jarrerak-jokabideak…
  • Azterbideak: (A) Deskriptiboa (gauzak nola daude, leku eta una jakin batean?); (B) Zinetikoa (gauzen bilakaera nola joan da?), (C) Dinamikoa (zergatik gertatu da gertatu dena? zeintzuk fenomeno gertatu dira era berean?), (D) Prospektiboa  (nolako geroa espero dugu?), (E) Kontrastiboa (nora goaz eta nora joan nahi genuke?), (F) Preskriptiboa (zer egin behar da, zuzen dagoenari eusteko eta oker dagoena zuzentzeko?)

Hortaz, dimentsio eta azterbide horiekin matrize bat osatu nahi dute, eta aztertu nahi dugun garaiari buruz ditugun datuak matrize horretan sailkatu, irakurketa errazteko. Matrizearen aurreko bertsioa Bat aldizkarian argitaratu zuen Lionel Jolyk orain dela urte batzuk:

Sin nombre

Lehen begiratuan, eredu konplexu eta sofistikatua dirudi… baina oso-oso arrazionala iruditzen zait. Erabilgarria iruditzen zaizue garai jakin batean gertatu dena azaltzeko? Bai, ezta? Gaur egungo egoera taula horren arabera azaltzeko gai izango zinatekete?

Elefantea, autoritatea, zorua eta beste

-n -kargitaratuta
Erantzun

patxi-saez_contentElefantea

Oso istorio ezaguna da. Zenbait gizon itsuk elefante baten gorputza ukitu behar zuten, nolakoa den jakiteko. Bakoitzak atal bat ukitu du, eta ezin dira ados jarri: tronpa ukitu duenak suge luze baten antza duela dio; hanka ukitu duenak zuhaitz-enbor baten modukoa dela uste du; belarria ukitu duenak abaniko baten itxura hartu dio… Inork ezin du elefante osoa irudikatu.

Iruditzen zait puntu horretan gaudela. Aurrean elefante bat dugula adostu dugu. Elefante nolakoa den adostea falta da. Bada horretarako lana.

Paradigma berria.

Ezagutza eta erabilera gurdi bereko bi gurpilak dira: ezinbestean elkarrekin biratu behar direnak, gurdia ondo ibiliko bada. Beharra da gurdiaren ardatza. Patxik bete-betean asmatu duela iruditzen zait. BEHARRA DA GAKOA. “Beharrezkotasuna”. Era ezberdinetan formulatu daiteke: arnasgune (geografikoak zein soziofuntzionalak), espazio normalizatuak, espazio hegemonikoak, dentsitate handiko guneak… edo –Patxik dioen moduan– “euskaraz egiteko ziurtasun eremuak”.

Autoritatea

Lidergo-kontuak zailak dira Euskal Herrian. Euskaltzaindiaren antza izango duen zerbait eskatzen da, edota Euskaltzaindiak berak lidergoa izatea. Ez dakit, bada. Manex Agirrek agian arrazoi du: «Euskaltzaindiaren antza izatekotan izan dezala, autoritate-izaeran, eta ez lan-metodologian eta dinamismoan». Kritika gogorxeagoak ere entzun dira (dinosaurioak, gerontokrazia…). Euskaltzaindia aldatu egin da garai batetik hona, baina onartuko didazue, oraindik ere, baduela elitismo kutsu nabarmen bat.

Iruditzen zait autoritateari beste zentzu bat eman behar diogula, edo bestelako autoritate mota bat eraiki. Kike Amonarrizek “lidergo partekatuaz” hitz egin zuen: ados. Euskararen munduan “lidergo eraldatzaileaz” ere hitz egin izan da: aktibazioa bilatzen duen lidergoa; nork bere ardura hartzera animatzen duena; prozesuak abian jarri eta prozesuei eutsi egiten dien autoritatea, prozesu horien emaitza baldintzatu gabe. Horrelako zerbait behar dugu. Ez inork gogoeta burutsua egin, eta gero horren berri ematea, baizik eta gogoeta prozesu kolektiboa: euskara elkarteetan, euskara zerbitzuetan, enpresetan… Imajinatzen duzue? Kolosala litzateke.

Zoru komuna

Topalabeko kideen arabera, zoru komuna da “izaera anitzeko euskaltzaleok maila kolektiboan partekatzen dugun konpromiso-esparrua, non euskaldunontzat eremu komun eta eroso bat egongo den, bizitzeko, elkarrekin lan egiteko, eta etorkizun-proiektu bat partekatzeko”. Hortaz, zoru komuna ezin da izan alde bateko eta besteko jarreren arteko zatitzaile komun handiena ( % 80? ). Bi gauza ezberdin dira, ezta?

Soziolinguistika hirian -1-

-n -kargitaratuta
2

images

Iazko Jagon jardunaldiei buruzko testuak eskuratu ditut Euskaltzaindiaren Euskera agerkarian: Euskararen biziberritzea Euskal Herriko hiriburuetan (Euskera. 2014, 59, 2). Egokia iruditzen zait hirietako dinamika soziolinguistikoaz gogoeta egitea, hiru euskal herritarretatik bat Euskal Herriko zazpi hiriburuetako batean bizi baita. Jardunaldietan ondo gogoratu diguten moduan, euskaldun gehienok gune urbanoetan bizi gara eta bizimodu hiritarra dugu. Kulturaren ikuspegitik lurralde osoa da continuum urbano bat.

Jardunaldi horietatik lau ideia partekatu nahi nituzke:

  1. Erabilera hirietan trabatua dago. Besteak beste, bi arrazoi aipatu izan dira: (bat) euskaldunen portzentajea txikia izanik, dentsitate txikikoak dira hiriko euskaldunen harreman-sare euskaldunak, (b) euskaldun horiek, sarri, errazago aritzen dira erdaraz euskaraz baino. Biak ala biak esanguratsuak dira hirien soziolinguistika begiztatzeko.
  2. Hiriaren dinamika euskararen kontra doa. Hiria deslekua da euskararentzat. Hiriak erantzukizuna leundu eta desarrarazi egiten du. Nola aplikatu arau komunitarioak komunitaterik ez dagoen tokian? Hiriak hizkuntzaren des-komunitarizazio prozesua azkartu dezake.
  3. Eduardo Apodakaren ustez, sasi-dilema batean bizi omen gara: (a) hiztun-erkidego trinkoak behar ditugu (gure baitara bildu, neokomunitateak sortu, babestokiak antolatu…), baina era berean (b) euskarazko jarduna zabaldu eta hedatu beharrean gaude: “fluxuetan behar dugu euskara, eguneroko fluxuetan eta ez babestoki mugatuetan”
  4. Euskararen etorkizuna hirietan anbibalentziaz josita dago. Nekez egongo da errezeta eta teoria itxirik. Horiek horrela, ziurgabetasun-testuinguruan jardun beharra dugu. Xabier Aierdik work in progress deitzen dio horri.

Oso ideia potenteak iruditzen zaizkit, sakontzea merezi dutenak.