Etiketaren artxiboa: Euskalgintza

Kritika sortzailea

-n -kargitaratuta
Erantzun

Jacqueline Urlak artikulu interesgarri bat argitaratu berri du “Anuario de Glotopolitica” aldizkarian: Una crítica generativa de la gubernamentalidad lingüística. Jacqueline antropologoa da eta askotxo ikertu ditu euskalgintza eta euskararen biziberritze-prozesua. Haren hitzetan esateko, erresistentziaren etnografia egin nahi izan du. Liburu bat argitaratu zuen 2012an: Reclaiming Basque: Language, Nation, and Cultural Activism.

Haren ustez, ikerlariaren zeregina ez da (soilik) erresistentzia legitimatzea, baizik eta kritika sortzailea egitea (kritika generatiboa, esaten du berak): pentsamendu, afektu eta ekintza eraldatzaileak mobilizatzea, prozesuek aurrera egin dezaten. Hori horrela, ikerketaren funtzioa, bere esanetan, ez litzateke prezeptiboa izan beharko. Kontrara, problematizazioa litzateke helburua: argiak eta jakinak diruditen ekintzak eta diskurtsoak problematizatzea, eta dagoneko baliagarriak ez direla sentiaraztea.

Antropologiari buruzko testu anitzetan gertatzen zaidan modura, testu apurtxo bat abstraktua iruditu zait, eta ez dakit den-dena ondo ulertu dudan. Hainbat ideiarekin geratu naiz:

  • Erreproduzioaren tesiari erreparatzea gomendatzen du. Izan ere, ustez eraldatzaileak diren praktikak sarritan ideologia linguistiko hegemonikoak erreproduzitu egiten dituzte, oharkabean. Estandarizazio prozesuak, esate baterako, hegemonikoa den ideologia monoglosikoa indartzeko arriskua ekar dezake, eta aniztasunaren ideia ahuldu.
  • Gobernamentalitate linguistikoaren ideia aipatzen du: sistema linguistikoa gobernatzen duten praktiken, aktoreen, tekniken eta ezagutza teorikoen uztardura, alegia. Gobernamentalitateak dio zer dagoen ondo eta zer ez, zer den egokia eta zer ez. Terminoa, duen kutsuagatik, deserosoa izan daitekeela dio, baina horren atzean dagoen kontzeptua oso presente izan behar dela. Nahi izatekotan, Jackelinek ez du terminoa aldatzeko arazorik, eta gobernamentaliateari buruz hitz egin beharrean, gobernantzaz hitzegiteko aukera zabaltzen digu. Galdera pertinentea da: zein dira, bada, euskalgintzaren nondik norakoak definitzen dituzten praktikak eta ezagutzak?
  • Entsanblajearen teoria ere kontuan hartzea proposatzen du. Euskalgintzaren mugimenduaren parte diren praktika, aktore eta ezagutza horiek guztiak elkarrekin nola konbinatzen diren aztertea eskatzen du, nolako aliantzak sortzen diren, nolako kontraesanak… Horrekin batera, aztertu beharko lirateke entsanblaje horietatik zeintzuk praktika, zeintzuk aktore eta zeintzuk ezagutza alternatibo ari garen baztertzen. Litekeena da hor aukera batzuk galtzen egotea.
  • Transizioaren diseinuaz hitz egiten du eta horren sentsibilitateaz jarduteko gomendatzen digu. Mundu berri bat posiblea bada, bertan hizkuntza-aniztasunak zein paper jokatu behar duen pentsatzea proposatzen du, eta mundu horretarako transizioa diseinatzen hasi.

Artikulua hemen irakur daiteke: https://glotopolitica.com/aglo-4/urla/

Euskararen lanbideak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Duela urtebete luze [horrenbeste? denbora-lapur ikaragarria izan da pandemia puñetero hau] saio batera gonbidatu ninduten Emuneko lagunek. Galdera, gutxi gorabehera, honako hau zen: «Zer da gaur egun euskara teknikari izatea? Zein gure lanbidearen gakoak» .

Iruditu zitzaidan galdera sakonegia zela, serio eta zuzen erantzuteko. Probokazio txiki bat eramatea pentsatu nuen (espero dut inork serioegi edo literalegi hartu ez izana). Ikigairen irudia eraman nuen, pentsatzeko baliagarria izango zelakoan.

Zerk mugitzen gaitu? Zergatik egiten dugu egiten duguna? Zergatik gara euskara-teknikari? Ikigai japonierazko kontzeptu bat da. Haren esanahia «bizitzeko arrazoia» edo «izateko arrazoia» omen da. Japoniako kulturaren arabera pertsona guztiok ikigai bat dugu. Bilatu beharra dago.

Elkar gurutzatu egiten diren lau zirkuluen irudiarekin irudikatzen dute ikigai. Zirkulu bakoitzak arrazoi nagusi bat adierazten du. Zergatik egiten dugu egiten duguna?

  • Maite dugulako.
  • Onak garelako horretan.
  • Ordaintzen digutelako.
  • Etorkizun hobe batean sinisten dugulako (eta etorkizun hori euskaraz sinisten dugulako).

Motibazioak hibridoak dira (orain eta beti). Zirkuluak gurutzatzen diren lekuetan, konbinaketa interesgarriak gertatzen dira:

  • Egiten duguna egiten onak izatea eta horregatik kobratzea ez litzateke arraroa izan beharko: profesionalak izatea da. Hainbat lanbidetan “elite” moduko bat osatuko genuke (euskalgintzan ez, lasai). Akorduan dituzue serie amerikarretan ageri ohi diren kardiologo ospetsu eta aberats horiek? 🙂
  • Egiten duguna maitatzea eta horretan onak izatea? Agian, poeta edo artista bohemio horien antzera irudikatu ahal ditugu gure buruak, ez zaizue iruditzen? Dirurik gabe, baina zoriontsuak 😉
  • Gure lana maitatzea eta horretan sinistea. Egiten duguna etorkizun hobe baten alde jardutea dela sinistea… Kontxo, militantzia esaten zaio horri, ezta? Euskalgintzan horrela sartu ginen gehienok: gogo handiz (baina ezagutza txikiarekin).
  • Eta esan gabe doa gozada bat dela sinisten duguna egin ahal izatea eta, gainera, horregatik kobratzea. Zorte ona dugu, alde horretatik.

Hiruko konbinaketak ere osatu litezke, eta lau elementuen gurutzaketara iritsi: ikagai dugu: ikigai. Utopia bat, agian!Esan bezala, probokazio txiki bat besterik ez da, gure lanbideaz pentsatzeko. On dagizuela!

Euskalgintza eta politikaren eraldaketa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Irakurri zenuten Lorea Agirren eta Edurne Eskisabelen Trikua esnatu da liburua? Munduala ezta? Bada, bilduma berean, Mari Luz Estebanen beste liburu eder bat, kasik oharkabean pasatu dena: Feminismoa eta politikaren eraldaketak. Gaztelerazko bertsioa argitaratu berri da, eta horren aurkezpena egin du hainbat lekutan (hemen, adibidez). Hortik izan dut haren berri.

Azken urteetan feminismoaren eta euskalgintzaren arteko paralelismoaz hitz egin izan da sarri. Oraingoan bereziki bitxia egin zait, tarteka, feminismoz ari zela ahaztu eta euskalgintzaz ari zela pentsatzera iritsi bainaiz.

Orohar hiru gai lantzen ditu liburuan:

  • Mugimendu feminista eta han gertatu diren eraldaketak
  • Jakintza sortzeko metodoak
  • Feminismoak egun agendan dituen gaiak.

Zuen (eta haren) baimenarekin, ariketatxo bat egin nahi izan dut. Han ageri diren hiru-lau ideia transkribatu (eta eraldatu) egingo ditut, horiek euskalgintzaren errealitatea ere ondo deskribatzen duten ikusteko.

Horra, bada!

— Bat.

Euskalgintza dibertsifikatu egin da. Oro har, lau multzo ikusten dira: (a) elkartegintza eta euskalgintza herritarra, (b) euskalgintza instituzionala, (c) euskalgintza profesionala, (d) euskalgintza akademikoa.

Alde horretatik, euskalgintzaren instituzionalizazioa eta profesionalizazioa nabaria da. Mugimendu euskaltzalea, XX. mendean —mugimendu feminista bezala— herritarra zen, horizontala eta sistema bera aldatzea zuen helburu. Gaurko egoerari begiratu eta galdera ugari sortzen da, ordea. Gure buruari galdetu ahal diogu: Gaur egun, posible al da erakunde, unibertsitate edo zentro ofizial bat herritarra izatea? Nola egiten dugu, sistemaren parte izatea eta sistema aldatu nahia bateratzeko? Instituzioetan parte hartu eta instituzioak aldatzeko nola borrokatu? Euskara zerbitzu batetik kolokan jar daiteke erakundearen hizkuntza politika? Instituzioetan dauden euskaltzaleak nola babestu, kritikari uko egin gabe? Instituzioekin harremanak nola ehundu, mugimendu tutelatua bihurtu gabe? Nola eta noraino sinkronizatu behar dira mugimenduaren eta administrazioaren denborak? Eta, mugimenduaren baitan, liberatuen eta boluntarioen denborak? Nabari da badela zer pentsatu!

— Bi.

Akordatzen zarete garai bateko batzarrez eta mintegiez? Arnasa luzeko eztabaida-prozesuak ziren: lantalde bat bildu; eztabaidatu; hasierako ponentzia sortu; eskualdeetan azaldu; eztabaidatu; zuzenketak proposatu; mintegia bildu; talde txikietan eztabaidatu; bozkatu; ponentzia birrosatu.

Egun —Mari Luzek dioen bezala— bestela egiten da. Talde txikietan lan egin ondoren, ondorio bat edo bi post-it batean bildu, post-it guztiak horman itsatsi, emaitzari argazkia egin… eta etxera. Hurrengo egunean, argazkia jasoko duzu Whatsappean edo posta elektronikoan.

Metodologia parte-hartzaileen onurak ukatu gabe, “epistemologia hausnarkaria” defenditzen du: errumiantea, ideiei buelta bat baino gehiago ematen diena. Eztabaida lasai eta sakona. Slow, nahiago baduzue. Metodologia parte-hartzaileek epe laburruan ahalik eta emaitzarik onena lortzea dute helburu: kontsentsu azkarrak, batzuetan azalekoak badira ere. Autokontzientzia lantzeak, ordea, berdinen arteko eztabaida eskatzen du, eta hori denbora da. Deliberazioak ere denbora eskatzen du; are gehiago, helburua narratiba konpartituak sortzea bada.

Jakintza sortzeko moldeez ari dela, kolektibotasunaren eta anonimatoaren kultura ere aipatzen du, lehengo feminismoaren (euskalgintzaren?) ezaugarri gisa: jakintza era kolektiboan sortu eta era kolektiboan zabaldu. Egun, ordean, adituen kulturan bizi gara, gero eta nabarmenago.

— Hiru.

Inoiz pentsatu duzue zein diren politika (euskaltzale) baten arrakasta bermatzen duten ahalmenak eta trebetasunak? Liburuan honakoak proposatzen dira:

  • Arazoen teorizazioa eta errealitatearen diagnostiko konplexuak eta txukunak egitea
  • Testuinguruak ondo ezagutzea eta testuinguru horietara teoriak zedarriztatzea
  • Galdera berriak egitea
  • Aldaketarako eta disidentziarako estrategiak bururatzea eta aurrera eramatea
  • Herri-elkarteak indartzea eta gizartea astintzea
  • Euskaratik urruntxeago dauden herritarrekin nola aritu jakitea
  • Ordezkari politikoekin negoziatzen edo haiek presionatzen asmatzea

Eskaintza aktiboa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Urte batzuetatik hona eskaintza aktiboaren kontzeptua erabili izan dute osasungintzan. Kontzeptu interesgarria iruditzen zait, egun oso modu murriztuan erabiltzen badute ere.

Kontzeptua Kanadatik eta Galesetik inportatu omen dute:

Osasun-arreta hizkuntza gutxituan bermatzeko kanadarrek eskaintza aktiboa proposatu dute: aukerazko hizkuntza ofiziala erabiltzeko
gonbidapena, ahozkoa zein idatzizkoa, erabiltzailea osasun-zerbitzuetara bertaratzen den bakoitzean, betiere eskaera baino lehenago eta erabiltzaileak eskatzera behartu gabe. http://www.osagaiz.eus/article/view/160/181

“Bezeroak” ez du eskatu behar, eskaini behar zaio. Zerbitzua egokitu behar da: erabiltzailearen balizko beharrak identifikatu eta asetu. Bezeroaren eskubidea da, bai. Hori inork ez du zalantzatan jartzen. Baina erakundearen betebeharra ere bada (ez da hautazko kontu bat).

Nonbait entzuna dut, hizkuntza gutxituek ez dietela ekonomiaren legeei estu-estu jarraitzen. Ekonomian eskaintzak eskaerari jarraitzen dio. Jendeak zer nahi duen, merkatuak horixe eskaini, prezio onean. Hizkuntza gutxituen kasuan, ordea, eskaerak eskaintzari jarraitzen dio. Eskaintza ona eta kalitateazkoa den neurrian, hiztunak orduantxe eskatuko dute: orduantxe hautatuko dute.

Euskaraldia dator, eta entitateetan ariguneak antolatzera goaz: barne zein kanpo. Kanpo ariguneen baitan eskaintza aktiboaren ideia dagoela iruditzen zait. Eta, egia esanik, ni neu ideia horrekin konformatuko nintzateke. Pozik geratuko nintzateke, Euskaraldiak entitateetan horretarako, behinik behin, balio badu. Hots, entitateak bere baitarik eskaintza aktiboari buruzko gogoeta propio bat egiten badu: euskara nola eskaini era aktiboan, ze nolako dispositiboak antolatu, gure “bezeroak” euskararen bidea hauta dezaten. Ni neu, horrekin konforme!

Emozioak eta euskararen aldeko ekintza kolektiboa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Egun hauetan bi testu izan ditut eskuartean: Ane Larrinagaren artikulu bat eta Antoni Gutiérrez-Rubíren liburu ttiki bat. Izenburuak: “Emozioak ekintza kolektiboan. Emoziozko testuinguruaren bilakaera euskararen aldeko mugimenduan” eta “Gestionar las emociones políticas”. Biak ala biak interesgarriak, eta, elkarren jarraian irakurrita, zer pentsatua ematen dute

Ana Larrinagaren urtez, kolektibo baten bizia ezin da ulertu osagai emozionalaren eta afektiboaren aktibaziorik gabe. Testutik honakoak ekarri ditut:

  • 60 eta 70ko hamarkadetan mugimendu euskaltzalea sortu zenean, injustizia baten kontzientziatik sortu zen: euskararen galera traumatikoaren bizipenetik. Erresistentziarako aktibismo moduan sortu zen.
  • Hasieratik indar afektiboen katalizatzailea izan zen. Kapital emozionalez ondo hornitua sortu zen. Indar afektibo horiek mugimenduaren ekintza kolektiboa elikatu zuten.
  • Instituzionalizazioak, ekintza kolektiboa ulertzeko bi moduen arteko talkaz gainera, metatutako kapital emozionalaren eta atxikimendu afektiboaren parte bat galtzea eragin zuen.
  • Beranduago, mugimendu euskaltzaleak eraginkortasunaren aldeko apustua egin zuen, eta profesionalizatu egin zen. Protestatik eta erreibindikaziotik esku-hartze profesionalera igaro zen mugimendua. Horrek ere kapital emozionala hoztea ekarri zuen. Aitortu beharra dago, hala ere, ahalegin ugari egon dela aktibismoa eta engaiamendu emozionala jardun profesionalarekin uztartzeko.
  • Sarri Txepetxen ekarpena mugarri gisa ikusi izan da. Berrantolatze kognitibo bat eta interpretazio-marko berri bat ekarri zituela esan izan da. Baina ez zen ekarpen teoriko hutsa izan. Osagai emozional potente bat egon zen, gogo-egoera berezi bat. Artikuluan esaten den bezala, “[bildu ziren] energia bat, nahi izate indartsu bat barrenean, esperientzia eta oinarri teoriko batzuk, hausnarketarako joera bat…”
  • Mobilizazioa gorputzen elkartze fisikoa da. Horixe da ekintza kolektiboaren oinarria. Egun mobilizazioa, berezko erantzun bat izan ordez, errituala bihurtu da: interakzio-errituala. Erritual moduan bi mekanismo ditu: (a) arreta puntu komun bat jartzea eta (b) afektibitate kolektibo kontsistente bat sortzea. Helburua ez da uneko asaldura kolektiboa sortzea. Erritualak energia-hornitzaileak dira: helburua da energia sortzea, gero beste egoera sozial batzuetara desplazatzeko. Euskalgintzaren kasuan, energia emozional hori guztia hizkuntza praktikaren eraldaketara bideratu nahi da.

Bigarren liburuak emozioak utopiaren zerbitzuan jartzea aldarrikatzen du. Honako ideia hauek nabarmenduko nituzke:

  • Progresismoak, sarri, arrazionalismoaren apologia egin du, eta gutxietsi egin ditu estrategia emozionalak. Estrategia perbertsoak direla pentsatu izan du, bere printzipioak eta baloreak kutsatu egiten dituelako. Kontserbadurismoak, ordea, jakin izan du jendearen pultsio emozionala ustiatzen.
  • Kapital emozionalaren gestioa ezinbestekoa da, eta ekintza kolektiboaren fase guztiean izan behar da: protestan, mobilizazioan, hauteskundeetan eta ekintza politikoaren errelatoa egiteko garaian ere bai. Emozioek egiten gaituzte. Emoziorik gabe ez dago ez kolektiborik, ez pertenentziarik. Emozioek sozializatu egiten gaituzte. Emozioek interpretazio-markoak sortzen dituzte eta ekintzarako eszenarioak ere bai.
  • Pertzepzioek, sentimenduek eta kognizioek hiruki bat osatzen dute: ikusten duguna, sentitzen duguna eta pentsatzen duguna. Pentsamendua eta ezagutza unibertso emozionalaren ataritik igaro behar dira, bai ala bai: dena handik pasatu behar da. Lehen-lehenik esperientziak daude, gero errelatoak eta interpretazioak. Kontakizunak funtsezkoak dira. Narrazioa da esperientziak transmititzeko modua.
  • Aipu bat (James Baldwin): “Mundua aldatzeko idazten dugu (…) Mundua aldatuko da, mundua ikusteko modua aldatzea lortzen bada. Errealitateari begiratzeko modua aldarazten badugu, milimetro bat bada ere, mundua aldarazteko gai izango gara”.

Ondoriorik? Bai. Funtsezkoa da kapital emozional hori guztia gestionatzea, eta ezin da emoziorik kutsatu, gu geu emozionatzen ez bagara. Gugan hasten da bidea. Gure esperientzia politikoa (edo, nahiago baduzue, esperientzia aktibista) pasioz, ilusioz eta entusiazmoz bizitzea merezi du. Jar dezagun emozio dosi bat gure proiektuetan. Maitemindu gaitezen. 

Erresistentzia, intzidentzia eta disidentzia…

-n -kargitaratuta
Erantzun

Zientzia politikoen arabera, estrategia hirukoitza izan ohi dute mugimendu sozialek: erresistentzia, intzidentzia eta disidentzia.

Mugimenduak, sarritan, erresistentziarako sortu ohi dira. Egonezinean eta haserrealdian kimatu, eta protestaren logikari lotzen zaizkio.

Gerora, batzuek intzidentziaren estrategiari jarraitzen diote. Esfera publikoan eragin nahi dute, eta influentzia lortu, sistemaren parte bat aldatzeko. Litekeena da bide horretan erresistentzia-grina galtzea, Edo agian ez.

Hirugarren espazio bat ere zabaltzen da: arazoei irtenbideak ematea, botere publikoetatik harago. «Ez, erresistentzia ez da aski. Gure burua antolatu nahi dugu, gure buruaren jabe izateko. Gu geu gara erantzuna. Autogestioan sakondu eta disidentzia sortu nahi dugu».

Lehengo begiratu batean irudi lezake euskalgintzak bere burua dibertsifikatzea hautatu izan duela. Irudi lezake antolakunde batzuk erresistentziarako jaio direla; beste batzuk, intzidentziarako; eta badirela, halaber, disidentziarako bokazioa dutenak. Hori horrela, antolakunde horiek guztiek sistema bat osatuko lukete, eta sistemak ondo funtzionatuko luke, hiru estrategiak hartzen dituelako. Arreta gehiagorekin begiratuz gero, ezetz ikusten da. Ez da erabat horrela. Hiru estrategiaren zantzuak ikusten dira antolakunde guzti-guztietan.

Edgar Morinek printzipio hologramatikoa deitu zion horri: zati guztiek osotasun bat eratzen dute, baina osotasun hori zati bakoitzaren baitan ere bada. Zelula baten adibidea aipatu ohi da. Organismoa zelulaz osatu dago, baina zelula bakoitzean organismoaren ADN osoa dago txertatua. Mugimendu euskaltzalea ere horrelakoxea da. Erakunde bakoitzak mugimendu osoaren ADNa biltzen du bere baitan: erresistentzia, intzidentzia eta disidentzia.

Gibel solasa. Litekeena da gobernantza eredu berria(k) ate joka aritzea. Kontzeptua, behintzat, indarrez sartu da gure diskurtsoetan: instituzioek eta mugimenduek elkarrekin jardutea proiektu komunak abiatzeko. Nola deituko diogu? Konbergentzia? Ez dago gaizki esana: erresistentzia, intzidentzia, disidentzia… eta, behar denean, konbergentzia ere bai.

Hizkuntza bat ikastea poesia denean

-n -kargitaratuta
Erantzun

Antonio Casado da Rochak Esku Ezkerraz poema liburua argitaratu zuen, orain dela urte batzuk. Metafora polita da: esku eskuinez (hots, gazteleraz) trebeagoa izanagatik, esku ezkerrez (hots, euskaraz) idatzitako liburua da. Aspaldian irakurri nuen, baina zapore ona utzi zidala gogoratzen nuen.

Poematxo bat gogoratzen nuen:

Euskaldunberri baten gogoa
euskaltegira itzultzen da beti:
bere kondena itxarotera
kondenatua dagoelako.

Gogoratzen nuen, hain zuzen, Joseba Sarrionandia beste poema horren oihartzuna zekarrelako: “Preso egon denaren gogoa / kartzelara itzultzen da beti”. Ez dakit gartzela eta euskaltegia konparatzea egokia den, baina funtsean adierazi nahi zuen euskara ikastea oso esperientzia sakona dela, barru-barrutik ukitu (eta hunkitu) egiten gaituena.

Liburua sarean dagoela ikusi dut (hemen) eta aukera izan dut berriro ere bistadizo bat emateko. Poema interegarri gehiago ditu. Adibidez:

Zorionekoak bosgarren hizkuntza ikasten ari zaretenok,
haurren modukoak baitzarete.
Zorionekoak laugarren hizkuntza ikasten ari zaretenok,
poesia zer den ikasi baituzue.
Zorionekoak hirugarren hizkuntza ikasten ari zaretenok,
elebidunak baitzarete.
Zorionekoak elebidunok,
mundua izendatzeko bi maneratan partaide baitzarete.
Zorionekoak euskaldunok,
erdal hizkuntza bat (gutxienez) ikasi baituzue.
Baina zorigaitza zuei, elebakarrak;
zuentzako kalte.

This image has an empty alt attribute; its file name is images-1.jpg

Dena den, azken asteotan beste liburu bat izan dut eskuartean: En otras palabras, Jhumpa Lahiri idazle britaniarrarena. Jhuma Lahirik guraso bengaliarrak ditu, Britainia Handian jaio eta Estatu Batuetan bizi da. Hizkuntzekiko lilura berezia du: Italia bisitatu eta italierarekin erabat maitemindu egin zela dio. Liburuaren mamia horixe da, hain zuzen: italiera nola ikasi zuen kontatzea, erdi prosaz eta erdi poesiaz.

Han ere, esku ezkerraren metafora ageri da:

Eskuina izanik, ezkerraz idatziko banu bezala da: esku ahulez. Transgresio bat dirudi, matxinada bat, astakeria bat

Bigarren konparazio bat ere erabiltzen du sarri: hizkuntza ikastea laku batean igeri egitea bezala da. Honela:

Urteetan italiera ikasi dut, laku horretan igeri egingo banu bezala: beti laku-ertzetik gertu, beti ingelesa ondoan dudala, beti nire hizkuntza nagusitik gertu. Ariketa ona da, onuragarria giharrentzat eta burmuinarentzat, baina ez da batere zirraragarria. Hizkuntza horrela ikasiz gero, ez dago itotzeko arriskurik: hizkuntza nagusia hor duzu, zu salbatzeko prest. Baina ez hondoratzea ez da nahikoa: hizkuntza berri bat jakiteko, bertan murgildu eta laku-ertzetik urrundu beharra dago. Flotagailurik gabe igeri egin, laku-ertzearen makulurik gabe.

Liburuak hainbat anekdota kontatzen ditu; baina, batez ere, hausnarketak eta gogoetak aletzen ditu. Bat hautatzeagatik:

/…/ adibide bat besterik ez da, Italian etengabe gainditu behar dudan hormatzarra erakusteko: nire itxura fisikoagatik, atzerritarra naiz beti. Egia da. Atzerritarra naiz. Eta italiera ondo hitz egiten duen atzerritarra naizenez, bi esperientzia linguistiko ezberdinak bizi izan ditut etengabe.

Ezagutzen nautenak italieraz mintzo zaizkit, maite dute nik haien hizkuntza ulertzea, eta nirekin partekatzen dute /…/. Lakuaren erdi-erdian nago, eta haiekin batera igeri egiten dut, nire modura.

Baina denda batera joaten naizenean, berriro ere leku-ertzera itzultzen naiz. Ezagutzen ez nautenek jakintzat ematen dute ez dakidala euren hizkuntza. Haingana zuzentzen naizenean “non capisco” esaten didate /…/ Ez didate ulertzen, nahi ez dutelako; ez didate ulertzen, ez nautelako, ez entzun, ez onartu nahi.

Zenbat ikasle egoten da, urtero, euskaltegietan? 40.000 inguru? Eta nork kontatuko ditu horien guztien bizipenak? Gustura irakurriko nuke Jhuma Lahiriren moduko liburua, gurean eta guretik idatzia.

Ondo ezagutzen nautenek diote euskaltegiez jarduten dudanean malenkonia puntu bat antzematen zaidala. Ez da egia izango!

Irakasle ohi baten gogoa
euskaltegira itzultzen da beti:
ez onarpen eske, baizik eta jakin-minez
hazirik ernetu ote den.

Pragmatismo erradikala

-n -kargitaratuta
Erantzun

ARIKETA egina dut noizbait. Euskara planari ekin aurretik, paper bat hartu eta bi zirkulu egin: bat handia eta bestea txikiagoa. Lehen zirkuluan kezkatzen gaituzten gauzak idatzi, eta horietatik gure esku daudenak bigarren zirkulura eraman. Kezka-zirkulua da lehena; eragin-zirkulua, bigarrena.

Eragin-zirkulutik hasi beharra dago: onena eta egingarriena ez dira beti gauza bera, eta egingarrienetik ekiteko gomendioa egin ohi dute adituek.

Emaitza etsigarria izan daiteke, badakit. Baina garrantzitsua iruditzen zait ariketa. Ezin ditugu kezkak ezabatu, ezta gai horiek mahai azpian izkutatu ere. Hobe da gai horiek agerian izatea, horiei ere ekiteko aukeraren zain: gaur ez, baina, litekeena da eragin-zirkulua handitu ahala, bihar egingarri izatea.

Iaz, Bizi! mugimenduko Anaiz Agirrek eta Xabier Harluxetek hitzaldi borobila eman zuten Utopia 68/18 ikastaroren testuinguruan. Bertan, bi istorio kontatu zuten:

(1) «Nola egiten da elefante bat oso-osoki iresnteko?». Bizi!-ren erantzuna xinple bezain zentzu onekoa da: «ahokada ttipiak eginez» /…/ elefantea osorik iresnten saiatu diren guziek hortzak hautsi dituzte…

(2) Legendak dioenez, oihaneko sute erroldoi baten karietara, animalia guziak ikaratuak eta etsituak zeuden, hondamendia ikusten ari zirela erabat ahalgabeturik. Bakarrik kolibri ttipi bat ari zen bere moskoarekin ur tanta batzuren xerka suaren gainean botatzeko. Zenbait denbora eta gero, armadiloa, deusen parekoa ziren mugimendu horietaz aspertua, hasi zitzaion kolibriari erraten: «Kolibri, ez zara eroa? Ez duzu sutea ur tanta zenbaitekin itzaliko». Eta kolibriak erantzun zion: «Badakit, baina ene partea egiten dut!»

Gustatu zait beren azalpena. Bi akats aipatzen dituzte: batetik, erradikala izatea… pragmatikoa izan gabe, eta, bestetik, pragmatikoa izatea… erradikala izan gabe. Bata bestea bezain hankamotz.

Helburu mugatuak proposatzen dituzte, bi ezaugarrirekin: (a) helburuek bere baitan izatea eraki nahi dugun etorkizunaren ideia (prefiguratiboak izatea); (b) indarrak metatzeko moduko dinamika bat piztea, hurrengo helburuari ekiteko egoera hobean paratuko gaituena.

Pentsatu nahi nuke gure egitasmoetako batzuk ez daudela hortik oso urrun.

Euskalgintzaren balio-sistema (eta bi)

-n -kargitaratuta
Erantzun

Ikuspegi apreziatiboak abantaila handiak ditu. Baikorra da. Adorea ematen du, eta bizipoza ere bai. Akatsak onartzen ditu, baina ez doa propio haien bila, helburua hori ez baita. Ondo egindakoetan oinarritzen da, aurrera-pausuak —eta ahal dela, aurrera-jauziak— emateko. Palankak indarguneetan bilatzen ditu.

Euskalgintzaren balio-sistemari buruzko azterketa ildo horretan oinarritua sortu da.

Kontraesan gehixeago sortzen dizkidaten ideiak badira. Ez nago erabat horien kontra, nik neuk ere nahi baino barneratuxeagoak ditudala iruditzen baitzait. Esango ditut, gogoetarako besterik ez bada ere.

Proiektua pertsonen gainetik

Militantzia, ardura, konpromisoa, eskuzabaltasuna, sakrifizioa… euskalgintzaren ideia gakoak izan dira. Ziur aski tradizio judeo-kristautik eratorritako kontzeptuak dira. Gakoak izan dira iritsi garen lekura iristeko, baina mina ere min ugari egin dute. Zenbat jende erre da bidean? Hitz egin ahal da burnout sindromeaz euskalgintzan? Egin dira ahaleginak ideia horiek erlatibizatzeko eta bere lekuan eta bere neurrian jartzeko. Gustatu zitzaidan Joxemi Zumalabe fundazioak horretaz egin zuen azterketa eta gogoeta. Iruzkin bat egin nuen hemen:  https://www.garabide.eus/blogak/allartean/2014/10/26/adorez-eta-atseginez/

Ekosistema xinpleagoa beharko genuke

Aho txikiz bada ere, sarri entzun den iritzia da: “euskalgintzan erakunde gehiegi gara; ekosistema xinpleago beharko genuke”. Diseinu perfektuaren mitoa dago horren atzean: goitik behera ondo diseinatutako euskalgintza behar dugu; erakunde bakoitzak bere funtzioa behar du, eta funtzio bakoitza erakunde batek bete behar du era kasik-esklusiboan; diseinuan bertan bermatu behar da ez dela disonantzirik sortuko; eta “zuzendaritza” bakarra eta komuna izango bagenu… hori “demasa” litzateke.

Esajeratzen ari naiz? Litekeena da, baina… funtzio banaketaz edota euskalgintzaren baitan lidergoaz eta gidaritzaz hitz egiten dugunenan, ez ote dugu ideia hori buruan?

Ez hartu hau guztia seriosegi! Barruan ditugun kontraesanak dira, besterik ez.

Ateak Ireki, komunikazioaz

-n -kargitaratuta
Erantzun

Meredith Belbin ikerlariak talde eraginkor baten ezaugarriak ikertu, eta talde batean beharrezkoak diren rolak identifikatu zituen: sortzailea, ebaluatzailea, koordinatzailea, ekintzailea, espezialista, kohesionatzailea, bultzatzailea, ikerlaria eta bukatzailea. Eraginkorra izateko, rol horietako bakoitza beteko duenik egon behar da taldean. Belbinek horren gainean metodologia oso bat landu zuen, lan ekipoen eraginkortasuna lortzeari begira.

Euskalgintzari ere ideia bera lotu ahal zaio. Behar da euskaldunak zeinek aktibatu, hiztun berriak zeinek erakarri, erasoen aurrean erantzuna zeinek antolatu… Arrakastarako, rol horiek guztiak dira beharrezko. 

Euskal Herrian Euskaraz taldeari, urteetan, Krispin kilkerraren rola egokitu zaio: salatu, zirikatu, aurre egin… Ez da erraza izan, ezta erosoa ere. Barne eztabaida egin berri, “Ateak Ireki” txostena kaleratu dute. Gauza interesgarri asko ageri da bertan, baina, egia esatera, bikaina iruditu zait komunikazioari buruz esaten dutena:

  • Jendartea anitza denez, euskararen aldeko diskurtsoak ere anitza izan behar du: forman, hitzetan eta tonuan.
  • Muinean, ordea, zehatza izan behar du. Oinarrizko ideiak ondo hautatu eta horiekin errekurtsiboa izan: ideia horiek etengabe zabaldu.
  • Belaunaldi berrien mundu ikuskerarekin konektatu.
  • Errelato koherente eta ulergarria antolatu: nondik gatozen, zein den egungo egoera, eta erronkak non ditugun. Euskararen arloan ere errelatoaren batalla dago jokoan.
  • Diskurtsoak batzuetan arrazionala izan behar du, beste batzuetan zirraragarria: emozioa eta arrazoia… biak landu behar diral
  • Aldarrikatzailea izan, baina alde positiboak balioetsi. Botila erdi hutsik dago, baina erdi beteta  ere bai.
  • Kontrakoak zein diren garbi izan. Diskurtso “epelekin” ez konfrontatu. Indarrak gorde, kontrako diskurtsoei aurre egiteko.
  • Bi oinarri proposatzen dute: batetik, identitatea; bestetik justizia soziala. Biekin osatu behar da EHEren diskurtsoa.

Planteamendu osatua eta argia. Bejondeiela!