Ohartu zarete hezkuntzan orain gutxixeago hitz egiten dela ebaluazio jarraituari buruz? Garai batean puri-purian egon zen hezkuntzaren diskurtsoan baina ez dakit ez ote duen indarrik galdu. “Ebaluazio jarraia” esaten zen orduan, Euskaltzaindiak “jarraitua” hobetsi arte. Ebaluazio jarraitua aldarrikatu eta beherala “kontrol” hitza agertu zen. Kontrola, hitz itsusiagorik! Ebaluzio jarraitua ez, baizik eta kontrolak noiznahi, bata bestearen jarraian. Gaztelaniaz are politagoa esaten zen hitz-jokoa: “evaluación continua vs. continuas evaluaciones”.
Kostatu da ebaluazio jarrituaren kontzeptua proiektuen ebaluaziora iristea. Proiektuen, programen eta planen ebaluazioa inpaktuen ebaluziorari eta amaierako ebaluazioari begira egon baita eta dago: “Esan genuena egin dugu?” “Horrek sortu al du espero genuen inpaktua?”.
Oso planteamendu lineala da, konplexitatea bere baitan biltzen ez duena. Testuinguru konplexu batean, ordea, ezezagunarekin jokatzen dugunean, irtenbideak ez dira hasiera-hasieratik garbi, baizik eta, sarritan, prozesuan zehar azalarazten dira.
Duela gutxi, Agirre Lehendakari Center taldeak artikulu interesgarri bat argitaratu zuen “ebaluazio ebolutiboari” buruz.
Haien ustez galderak aldatzea da gakoa: Egiten ari garena laguntzen ari da helburuak lortzeko? Zer gertatzen ari da? Zer funtzionatzen ari da? Zer aldatu behar da? Zer mantendu behar dugu? Zeintzuk prozesuren inguruan ari da entusiasmoa sortzen? Zenolako narratibak ari dira azalarazten? Narratiba horiek baliagarriak izango zaizkigu sistemak aldatzeko? Zeintzuk eragile berri ari dira azaltzen?
Artikulua laburtu beharko banu, niri bost puntu egin zaizkit bereziki deigarriak. Aholku moduan jaso ditut hemen:
- Egiten ditugun ekintzen datuak jaso. Egiten duguna dokumentatu.
- Ebaluazio ebolutiboa erabili, sistemaren funtzionamendua hobeto ulertzeko. Horretarako entzute sakona erabiltzea proposatzen dute.
- Prozesuan zehar, eztabaidak eta erabakiak ere dokumentatu, erarik onena baita prozesuan azalarazten ari diren kontuak jasotzeko (etorkizun emerjentea).
- Tarteka gogoeta-saioak antolatu datu horien gainean jarduteko: “Horrek zer esan nahi du?” “Zein da hurrengo urratsa?
- Denok gara ebaluazioaren parte, baina komeni da funtzioak banatzea. Bada funtzio bat bereziki zaindu behar dena: “lagun kritikoa” deitzen diote. Lagun kritikoa zintzoa da, egiten ari garena zalantzatan jartzen du etengabe, baina gauzak era konstruktiboan azaltzen asmatzen du. Ez da erraza, gero!
Artikulua hemen.
Lau apunte urgente, berrikuntza sozialaz
Bat
Young Fundazioak The Open Book of Social Innovation liburua argitaratu zuen 2010ean. Hortik abiatuta, berrikuntza sozialaren egungo definizioa eratu zen: berrikuntza soziala ideia berriak dira (produktuak, zerbitzuak eta prozesuak) bi helburu bateratzen eta uztartzen dituztenak: batetik gizartearen beharrizanak egun baino era eraginkorragoan asetzea, eta bestetik harreman edo lankidetza sozial berriak eta iraunkorrak sortzea (kapital soziala, alegia). Berrikuntza soziala, hortaz, onuragarria da, beharrizan zehatzei erantzun zehatzak ematen dizkielako, baina baita ere jendarte sendoagoa eta ekiteko prestuagoa osatzen laguntzen duelako.
Bi
Argitaratu berri den artikulu batean, Gorka Espiauk adierazi du berrikuntza ezin dela ulertu logika kultural eta komunitarioetatik aparte. Berrikuntza sozialak, bere ustez, elementu kulturaletan eragin behar du. Berrikuntza sozialaren hardwarea proiektu zehatz eta interkonektatuetan dago, baina berrikuntza sozialaren softwarea balio, sinismen, jokabide eta xede partekatuak kontatzen dituzten narratiba eraldatzaileetan bilatu behar da. Narratiba berri horiek ezinbesteko euskarri dira, hainbat eta hainbat erabaki estrategiko babesteko.
Hiru
Artikulu horretan bertan esaten den bezala, orain arteko esperientzietan, eraldaketa estrukturalak ikusten ditugunean, horren atzean gutxitan ikusiko dugu interbentzio proiektu soil eta hutsik. Esperientzia horiek ez diote interbentzio proiektu baten logikari jarraitzen. Aitzitik, eraldaketa mugimendu baten logika dute. Ekimen ugari izan ohi da, plan oso egituratu bati erantzuten ez badiote ere. Ekimen horietan, lotura handia dago oinarrien, balioen eta helburuen artean, baina besterik ez. Lidergoa partekatua eta difusoa da: prozesu osoa ez dago pertsona edota erakunde baten erabakiaren mende. Lan kolaboratiboa da, baina konplizitateetan oinarritua, eta ez egitura zurrunetan edo hitzarmen konplexuetan.
Lau
Emun aholkularitzak jardunaldi interesgarria iragarri du datorren udazkenerako. Jardunaldien aurkezpenean bertan Gorka Espiauk esan du komeni dela berrikuntza sozialaren aldeko apustu sendoa egitea, modak kontzeptuaren esanahia eta gaitasun eraldatzailea irentsi eta antzutu baino lehen. Eta egia biribila iruditu zait: bada arrisku hori!
Ekin diezaiogun, bada!
Bibliografia txikia:
The Open Book of Social Innovation. https://youngfoundation.org/wp-content/uploads/2012/10/The-Open-Book-of-Social-Innovationg.pdf
Behar konplexuei, erantzun berritzaileak. http://www.diariovasco.com/gipuzkoa/201706/27/behar-konplexuei-erantzun-berritzaileak-20170627134118.html
Berrikuntza sozialaren enfoke berriak. https://www.accioncontraelhambre.org/sites/default/files/documents/revista_rets_n36.pdf
Berritu ala hil
MIGUEL ANGEL SANTOS GUERRA hezkuntza zientzietan doktorea da eta Malagako unibertsitateko katedratiko emeritua. 74 liburu eta ehunka artikulu idatzi ditu, hainbat gairi buruz: zentroen antolaketaz, hezkuntzaren ebaluazioaz, ikastetxeetako zuzendaritzaz edota irakasleen formazioaz, besteak beste. Aspalditik jarraitzen diot, Ikastolen Elkarteak ebaluazioari buruzko jardunaldi batera ekarri zuenetik. Blog bat idazten du La Opinión de Málaga egunkarian: El adarve. Orain dela aste batzuk berrikuntzari buruzko sarrera interesgarri bat argitaratu zuen: “Innovar o morir”. Berrikuntzaz zera dio:
“Instituzioen minbizia da errutina. Errutina ekimen oro inertzien kate motzean lotzen ditu. Irrika deusezten du eta ustekabeak ezabatu. Aurtengo planifikazioa nola egingo dugu? Iazko moduan. Ebaluazioa nola? Betiko moduan. Ikasleak nola taldekatuko ditugu? Urtero bezala.”
Aldaketa soila eta berrikuntza bereizi behar direla dio Santos Guerrak, eta berrikuntzak bost ezaugarri behar dituela, bere ustez:
- Lehenik, betikoa kolokan jartzea da. Inkonformismo ariketa bat da… betikoak emaitzarik ematen ez duelako, arazorik sortzen duelako edota motibazioa akatzen duelako.
- Bigarrenik, berrikuntza sormena da. Zerbait berria eta eraldatzailea sortzea da: edukia izan daiteke, edo metodoa.
- Berrikuntzaren helburua gauzak hobeto egitea da: hobekuntza.
- Berrikuntzak irrika, konpromiso, ilusio eta entusiasmo dosi handi bat behar du. Gogo beroz ekin behar zaio, aurrera egingo badu. Gogoz kontra, nekez sortuko da berrikuntzarik.
- Azkenik, ahal dela, berrikuntzak izaera kolegiatua izan beharko luke. Berdin dio pertsona bakar baten ekimena izatea: komeni da ezaguna, partekatua eta kontsentsuatua izatea.
Udaltop jardunaldietan “Baietz 11 egun euskaraz elkarrekin” proposamena aurkeztu zuten Politikarako Sailburuordetzak eta Euskaltzaleon Topaguneak. Hizkuntza ohiturak aldatu eta gizarte aktibazioa bilatuko duen proposamena da. Aurkezpenean adierazi zuten proposamen berritzailea dela: edukiagatik (aktibazio pertsonala eta soziala bilatzen du) eta egiteko moldeagatik (instituzioen eta gizarte mugimenduaren arteko lankidetzan oinarritua).
Arrakastarik izango ote du? Agian bost ezaugarri horien baitan dago koska.
