Baga
Leku komunak, batzuen esanetan, sarri erabiltzen diren ideiak edo esamoldeak dira, erabiliaren erabiliz, higatu eta esanahia galdu dutenak.
Agian ez da horrela. Agian, leku komunek zerikusi handia dute erretorika klasikoaren topos kontzeptuarekin: konbentzio bat dira, topiko bat, molde normalizatu bat, euskarri komun bat, abiapuntu partekatu bat… horren gainean argudio bat edo diskurtso bat eraikitzeko. Niri esate baterako, “aitaren etxea” eta “amaren sua” topikoen arteko dikotomia izugarri aberatsa iruditu zait beti.
Biga
Lehendabizikoz Jon Sarasuari entzun genion amaren suaz hitz egiten. 2003an, hitzaldi batean, honela esan zuen:
… hizkuntz komunitatea esaten dudanean, hemen dago, nik uste, klabe inportante bat, eta hemen orain dela urte batzuk aipatu nuen horrelako zera bat, metafora bat, eta metafora hori zen amaren sua, eta amaren suaren metafora alboan jartzen nion aitaren etxearen metaforari. “Aitaren etxea defendituko dut”, Gabriel Arestiren poema. Zer izango litzateke aitaren etxea? Aitaren etxea izango litzateke egitura politikoa edo plano territoriala, plano instituzional-administratiboa, proiektu politikoa.
Eta nik amaren sua deituko nioke, berriz, gure jarraikortasun edo nortasun kulturalari, hau da, euskararen komunitatearen jarraikortasun horri. Hau da, euskaldunok euskaldun moduan, euskararen komunitate moduan.
Higa
Mario Zubiagak metafora horretan sakondu zuen, eta gizarte mugimenduen jardueran hiru politika-molde identifikatu zituen: boterera bideratua, eragitera bideratua eta identitatera bideratua. Lehenak “Aitaren etxearekin” identifikatu zuen, hirugarrenak “Amaren suarekin”.
Hemen irakurri > http://allartean.blogspot.com/2012/02/hiru-politika-molde-euskalgintzarentzat.html
Laga
Josean Artzek ere antzeko ideiak idatzi eta esan ditu, Oihana auhenka diska-liburuan:
aitak
aitak oihanetik egurra ekarri
baina sua,
antzina-antzinatik
gure etxeotan
etxeko sua, amak,
amak zaindu ohi zuen
arreta amoltsuz…
ama ohi zen suaren apez!
amak sua zaindu…
eta ama, aitak.
Hemen entzun > Aitak oihanetik
Boga
Duela gutxi, Gontzal Mendibil kantariari hainbat kontu entzun dizkiogu Bittor Kapanaga Otxandioko euskaltzaleari buruz. “Lore hostoak” podcastean kontatu ditu. “Araban bagare” abesti ezagunaren letra, esate baterako, Bittor Kapanagarena da [ez nekien!] eta abestia nola sortu zuten kontatu du; izan ere, Bittor Kapanagaren ustez, Arabako euskara izan da euskalkirik zaharrena, eta Araban euskara salbatuz gero, euskara salbaturik legoke.
Gontzalek Bittorren eskutik ezagutu zuen Gabriel Aresti. Istorio polita kontatu du horretaz. Bittorrek Gabriel Aresti aurkeztu ondoren, bazkaltzera joan omen ziren, eta Gabriel Arestik hainbat poesia erakutsi zizkion Bittorri. Bittorrek: –Ez dakit, bada, zailegiak iruditzen zaizkit–, eta Arestik erantzun zion: –Bittor. Ona den guztia zaila da–. Bitorrek, orduan: –Arraultza guztiak biribilak dira baina biribila den oro ez da arraultza.
Beste behin “Gure aitaren etxea” poema ezagunaz ari zirela, Bittorek halaxe esan omen zion Arestiri: –Bai. Hori ondo dago… Aitaren etxea behar dugu, nahitaez, beti eta betiko! Baina, atzerago joan behar dugu, aurrera joateko…. Amaren sua birpiztu behar dugu, Amaren sua!–. Gontzalek “Amaren Sua” abestia sortu du Kapanagaren omenez argitaratu duen diskarako. Hemen ikusi > Gontzal Mendibil AMAREN SUA
Podcasta hemen entzun > Lore hostoak – Gontzal Mendibil
Sega
Mixel Ducauk eta Caroline Philips-ek osatzen duten BIDAIA taldeak Aitor Sarasuaren bertso batzuk baliatu zituen, Amaiurko gudari buruzko kanta bat egiteko. “Amaren sua” du izenburu:
Agian galdu da Aitaren etxea
Baina pizturik da, ezkutuan, Amaren sua
Hemen entzun > Bidaia (Mixel Ducau eta Caroline Philips). AMAREN SUA
Gehiago ere bada, baina nahikoa da gaurkoz. Izan ongi!