Estilo transduktoreak

-n -kargitaratuta
Erantzun

5185h4vYqxL._SY355_Transduktorea dispositibo bat da sarrerako energia eraldatu eta bestelakotu egiten duena. Gitarra elektrikoek, esate baterako, transduktoreak erabiltzen dituzte, soken bibrazioa korronte elektriko bilakatzeko. Transduktoreak energia-mota bat beste energia-mota ezberdin batean bihurtzen du.

Soziologia kritikoan ere transduktore kontzeptua erabili izan da (T.R. Villasante). Transduktoreak eraldaketaren katalizatzaileak dira: abiarazleak eta erraztaileak. Gizartea eraldatzeko aukera berriak ahabidetzen dituzten dispositiboak dira transduktoreak, eraldaketa integralagoak eta kontestu horretan sostenibleagoak ahalbidetzen dituztenak.

Estilo transduktorea ere erabili izan da, kontzeptu gisa: disposibo batetik harago, lan egiteko modu bati erreferentzia egiten dio. Estilo transduktorea, Villasanteren arabera, gure buruari hainbat galdera egitea da, gure jardunari zentzua emango diotenak: nondik jarduten dugu? (alegia, non kokatzen dugu gure burua?) norentzat jarduten dugu? zergatik? zertarako? nola?

Euskalgintzan gure jarduna estilo transduktore horiekin zipristindu behar dugula iruditzen zait: gure kanpainek, gure prozesuek, gure proiektuek… aukera berriak irekitzeko balio dezaten.

Soziolinguistika bigarren hezkuntzan

-n -kargitaratuta
1

opac-imageAspaldi (oso aspaldi), lagun batek Justo de la Cueva soziologoaren liburutxo bat utzi zidan: La negación vasca radical del capitalismo mundial. Liburu horretatik hasiera gogoratzen dut bereziki:

¡POR FAVOR! Sigue escuchándome! No apagues el sonido ni cambies la cinta. Sigue escuchándome unos pocos minutos. Yo lo necesito pero tu también. Ya habrás comprendido que te he dado el cambiazo de tu cinta Hortzak estuturik de Su Ta Gar por ésta que he grabado yo. Lo he hecho porque tú necesitas escuchar lo que voy a contarte y yo necesito que tú lo escuches. Tú necesitas escucharme porque no sabes lo que te pasa y eso es lo que te pasa. Que no sabes, que no entiendes lo que te pasa.

Hara non ikasi berri dudan esalditxo hori ez dela Justorena, Ortega y Gasset filosofoarena baizik: “No sabemos lo que nos pasa y eso es precisamente lo que nos pasa” (Ez dakigu zer ari zaigun gertatzen, eta horixe bera da gertatzen ari zaiguna). Ibarretxeri entzuna ikasi dut, erabakitzeko eskubideari buruz eman duen hitzaldian.

Denbora tartetxo bat daramat ideia horrekin bueltaka: 16 urteko gazte batek derrigorrezko hezkuntza amaitu dezake, euskararen soziolinguistari buruzko ezer gutxi jakin gabe. Mtz de Luna eta Jon Sarasoa aspaldi ari dira, nor bere aldetik, kezka hori adierazten. @Garaigoikoak ere sarri idatzi du horretaz [gogokoa dut bere soziolinguistika domestikoa].

Ulibarri programaren baitan, orain dela urte batzuk, Beñat Joan i Mari irakaslearen liburu bat euskaratu zuen Hezkuntza Sailak: Hizkuntza jarrerak lantzen. Jarrerak ikasgelan bertan lantzeko moduak azaltzen zituen. Interesgarria iruditu zitzaidan. Bernat-ek badu beste liburu bat arretaz irakurtzea merezi duena: Sociolingüística a l’aula. Una proposta per treballar la sociolingüística a l’ESO i el Batxillerat. Liburu horren esteka utzi dizuet, kuxkuxeatzeko: hemen.

Euskara eta subjektu politiko berriak

-n -kargitaratuta
Erantzun

jakin_208-720x1152Udan bi jardunaldiren berri izan dugu. Bat Iruñeko Katakrak liburu-dendan izan zen: ‘Herria, nazioa, estatua… eta euskararekin zer?’. Bigarrena Miramar jauregian: ‘Berrikunt za Politikoa: Konstituzio-Erreforma, Autogobernua, Erabakit ze-Eskubidea eta Independent zia’. Oso ezberdinak, baina biak interesgarriak. Batean zein bestean eztabaida izan da (balizko) prozesu konstituiente batean kontu identitarioek zein paper jokatu behar duten. Erabakitzeko eskubidea erabat inklusiboa izatea aldarrikatu izan da, eta Kataluniako ereduari begira, independentzia klabe nazionalean eraiki beharra, eta ez klabe nazionalistan. Horrek guztiak zer pentsatua ematen du, baita zalantzak sortu ere.

Unai Apalozaren testu batean irakurri nuen, talde batek jendartean eragiteko nahi konkretu bat duenean, lehen pausua subjektu politikoak eraikitzea dela: ahalik eta zabalenak, eta ahalik eta inklusiboenak. Horren arabera, subjektu politikoak eraikitzea operazio diskurtsiboa da, eta bi logika ezberdin bereizi ohi dira: logika esentzialista (subjektu politikoa a priori marraztea) ala hegemoniaren logika (subjektu politikoa prozesuan bertan eraikitzea). Kontua da: non geldituko da euskara subjektu politiko berri horien eraikuntzan? Zein leku izan behar du operazio diskurtsibo horietan?

Woolard antropologoak ideologia linguistikoei buruz esandakoak etorri zaizkit gogora. Haren esanetan, mendebaldeko kulturan hizkuntza baten autoritatea bi ideologia linguistikoren gainean eraikitzen da: egiazkotasuna eta anonimatua. Egiazkotasuna komunitate edo identitate baten adierazpide jator eta esentziala da, norberaren identitatea aldarrikatzeari dagokio. Hizkuntza gutxituen eta hizkuntza txikien biziraupenerako estrategiak horretan oinarritzen dira. Hizkuntza hegemonikoek, ordea, beren autoritatea anonimatuan oinarritzeko joera dute, eta hizkuntza inorena ez delako baloratzen da, unibertsala delako.

Bi diskurtso horietatik zeinekin erosoago? Edo hobe… bietatik zein eraginkorrago?

Susmoa dut ezin dela erantzunik egon. Ezin da aldeko eta kontrako faktoreen zerrenda bat egin, bietatik aukerarik onena zein den erabakitzeko.

Ez batak ez besteak ezin gaitu erabat ase.

Balantze linguistikoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Imagen1Sarri garrantzizkoa da jakitea izen bakoitzaren atzean zein kontzeptu izkutatzen dugun. Izenak izana zor. Izanak izena du. Garai batean, ziklo baten amaieran, balantzea egin ohi genuen. Egun, ez… egun, memoria egiten dugu: oroit-idazkia. Balantzea ekonomizistegia da, antza.

Halaxe da. Balantzea da negozio baten aktiboa eta pasiboa parez pare jartzea, negozioaren egoera zein den aztertzeko. Balantzea prozesu edo egoera bateko zirkunstantzien eta faktoren ikerketa konparatiboa da, prozesuaren balizko bilakabidea aurreikusteko. Balantze bat bi zutabetan irudikatzen dugu: aldeko faktoreak eta kontrakoak; alde sendoak eta ahulak. Balantze batek aukera ematen du begiratu bakar batean non gauden ikusteko.

Kataluniako Plataforma per la llengua elkarteak lan interesgarria argitaratu berri du, izenburu luze-luzea badu ere:

Balances lingüístiques entre el català i el castellà en les pràctiques institucionals i en els reconeixements legals de l’estat espanyol. Llibre blanc sobre el tractament del català respecte al castellà a l’estat espanyol. Balances Lingüístiques (pdf)

Azterketa konparatibo bat da, hainbat arlotan gaztelaniaren eta katalanaren arteko balantzea egiten duena: a) estatuaren oinarri linguistikoak; b) estatuaren irudi instituzionala, herritarrekiko harremanak, eta hizkuntzaren erabilera territoriala; c) enpresa publikoak; d) Europar Batasuna eta hizkuntzaren proiekzioa nazioartean; e) irakaskuntza; e) justizia; f) hedabideak; g) enpresa eta kontsumoa. Orotara 113 kasu adierazgarri aztertzen ditu.

Egileen ustez, katalanaren tamaina eta bizitasun bereko beste hizkuntzekin alderatuta, erabat anomaloa da katalanak bizi duena. Tamalez, eta estatuaren partetik borondate gutxi ikusten dute “erregimen linguistiko” anomalo hori gainditzeko.

Soziolinguistika eskuliburu bat, Valentziatik

-n -kargitaratuta
Erantzun

13016Aurreko sarreran Toni Mollà-ren erreferentzia erabili dut Valentziako hizkuntza egoeraz hitz egiteko. Toni Mollà-k Manual de Sociolinguistica liburua argitaratu zuen 2002an. Duela gutxi liburu horren laburpena eta iruzkina ageri da Revista Valenciana de Filologia aldizkarian, honako artikulu honetan:

SARAGOSSÀ, Abelard (2014): «Valencià i valencianisme en el Manual de sociolingüística de Toni Mollà», Aula de Lletres Valencianes. Revista Valenciana de Filologia, 4, p. 381-441

Hiru ideia egin zaizkit deigarri

Bat

Liburuak soziolinguistikaren ikuspegi kokatua eta konprometitua ematen du. Artikuluan esaten den bezala, liburua ez da teorian trabatzen den teknikari baten lana, baizik eta errealitatearekin konprometitua dagoen intelektual batena. Lan objektiboa da, baina konprometitua.

Bi

Hizkuntza komunitatea kontzeptu zentrala da. Bere ustez, hizkuntza komunitate baten elementu gakoak objektiboak zein subjektiboak izan daitezke. Objektiboak dira hizkuntza komuna izatea, hiztunak hizkuntza horretan eraginkorki komunikatzeko gai izatea, eta hizkuntza hori jendartean erabilgarria izatea.

Subjektiboak dira: (1) jarrera linguistikoak (mutur batean harrotasuna eta leialtasuna, eta bestean autogorrotoa), (2) erabilera-arauak, komunitate horretako kideen arteko harremana hizkuntza horretan izatea ahalbidetuko dutenak, eta (3) hizkuntza horri lotutako mundu sinboliko partekatua, komunitatea  bera errepresentatzen duena.

Elementu objektibo eta subjektiboen konbinazioak hiztunak kohesionatu, eta kontzientzia linguistikoa sortzen du.

Jarrerei arreta berezia ematen die, eta printzipio soziologiko klasiko bat gogora ekartzen du: “Si els homes defineixen unes situacions com a reals, aquestes situacions són reals en les seues conseqüències”

Hiru

Normalizazioari begira ere, hiru puntu azpimarratzen ditu: (a) funtsezkoa da hizkuntza komunitatea kohesionatzea; (b) normalizazio-proiektua jendartea bera modernizatzeko egitasmo batekin batera aurkeztu behar da; (c) lehen-lehen mailako hiru lehentasun aipatzen ditu: irakaskuntza, komunikabideak eta administrazioa. Edonola ere, arrakasta jendarteko atxikimenduak bermatuko duela uste du, eta ez horrenbeste erabaki administratiboek.

Hizkuntza gatazkaz hitz egiten du, eta gatazka agerian jartzeko beharra nabarmendu, “gatazka latentea denean, normalitatearen partetzat hartzen baita; eta kolokan jartzen ez bada, inbisibilizatu egiten baita”.

El nostre, valencià; el català, de tots

-n -kargitaratuta
Erantzun

DSC02971Gazte(ago) ginela arbuiatu izan ditugun opor-moldeetara makurtu izan gara azken urteotan. Umeak… badakizue 😉. Eguzkia, hondartza, hotela, piszina… Marc Augé antropologoaren lana gogoratzen duzue? Ez-lekua kontzeptua sortu zuen trantsitorioak izategatik lekua izena merezi ez duten lekuak izendatzeko. Leku antropologikoak dira, Augè-ren ustez, harremanetarako espazioak direnak, berezko identitatea dutenak, alegia. Ez-lekuak bestelakoak dira. Ez-lekuak dira, esate baterako: autopistak, hotelak, aireportuak edota supermerkatuak… Hondartzak ere… susmoa dut hondartzek ere badutela ez-lekua izatetik asko.

Valentziatik gertu egon gara. Hoteletik hondartzarako bidean, amona bat zetorren gure atzetik, 3-4 urteko bilobarekin. Elkarrekin hizketan ari dira. Atzera begiratu dugu, hau entzundakoan: “Xiquet, parla valencià”. Kontxo… borroka bera hemen ere! Portzierto… Ohartu zarete? Soziolinguistika katalanak garrantzi handia izan du gurean… baina valentziarrak izan dira gure erreferente nagusiak: Aracil, Ninyoles…

Oporretara etorri aurretik, Diversia aldizkariak hizkuntzari buruzko monografiko bat argitaratu zuen: La llengua catalana del present al futur. Aldizkaria Pompeu Fabra Unibertsitateak argitaratzen du, dibertsitate sozialari buruzko katedraren bidez. Herrialde Valentziarrari buruzko artikulua Toni Mollà kazetari eta soziolinguistari egokitu zaio. Hemen eskuratu daiteke: www.upf.edu/diversia/_pdf/Pais_Valencia.pdf

Toni Mollà-ren ustez, soziolinguista batek oso kontuan izan behar du espazio publikoaren gaur egungo krisia. Izan ere, politika instituzionalek –politika linguistikoek barne– espazio publikoa hartu behar dute oinarritzat: espazio fisikoa (kalea eta plaza), espazio mediatikoa (hedabideak) eta espazio birtuala (Internet). Toni Mollà-ren iritziz, politika komunikatiboetan zein politika linguistikoetan errentagarritasun soziala eta kohesio soziala bilatu behar dira. Bere ustez, Herrialde Valentziarrean bada defizit identitario garrantzitsu bat, komunikazio-sare konpartituen faltarekin zerikusia duena.

Beste formatu batean bada ere, Valentziako hizkuntza egoeraz asko ikasi daiteke Què ens passa, valencians!? dokumentala ikusirik. Bertan, Alina Moser alemaniar gazteak, aurreko dokumental batean herrialde katalanetako hainbat lurralde furgonetaz bisitatu ondoren, txirringa hartu eta herrialde valentziarra bisitatzeari ekin dio, valentzieraren osasun-egoeraren berri emateko. Esan bezala, alemaniarra da Alina Moser, eta ez daki gaztelaniaz; katalanez bai. Merezi du dokumentala ikustea. Oso-osorik ikusi daiteke youtube-n: hemen

Joan-etorriko hizkuntza bidaia

-n -kargitaratuta
1

300px-Basarri_eta_Uztapide

Sautrela saioan Manuel Olaizola “Uztapide” bertsolariaren Lehengo Egunak Gogoan liburuari buruz elkarrizketa bat ikusi nuen duela gutxi eta jakinmina sortu zitzaidan [elkarrizketa hemen ikusi daiteke]. Euskaltzaindiaren web orritik liburua eskuratu eta irakurtzeari ekin nion.

Liburua 1975ean argitaratu zen eta, kontu ugariren artean, Uztapidek bertan kontatzen du nola gaztetan hainbat hilabete eman zuen Gasteiz ondoko Zurbao herrian, gaztelera ikasten:

Erderaz, berriz, ez genekigun itzik, ara allegatu giñanean. Joan berria nintzan artean da joan giñan, ba, langa bat jartzera nagusia ta biok, eta ez dakit propio-edo; beintzat, palankarik ez genduan eraman, da nagusi orrek esan zidan:
-¡Vete a casa y que te den la barra de hierro!
Ni orduan bai zintzo joan nintzala etxera. Berrogei ta amar aldiz esango nuan nik bidean, da etxean, berriz, nagusiaren arreba atera zan atarira ta:
-¡Que te den la barra de hierro!
Parra piska bat egin zuan, baña nik nagusiak esandakoa egin nuan beintzat. Etzuten burlarik egiten. Gu okerragoak igual izango giñake. Saiatu egiten ziran erakusten.

Gizarte zientzietan autogorrotoa norberaren identitate kolektiboari uko egitea eta talde menderatzailearekin identifikatzea da. Kontzeptua Rafael Ninyoles soziolinguista valentziarrak ekarri zigun. Autogorrotoa, hortaz, norberaren hizkuntzarekiko sentimendu negatiboa da, talde linguistiko propioa gutxiestea eta harengandik urrundu nahi izatea.

Autogorroto izpirik ez, Uztapideren jarreran; harrotasun sano eta naturala baizik. Euskaldun eta euskahaldun peto-petoa da. Euskatzalea ere bai. Nabari-nabaria da liburu osoan zehar.

Gustatu zait Arabako eta Gasteizko euskarari buruz egiten duen gogoeta:

Euskera bizi dan erriak ere ez dira asko izango Araban, baña zerbait, Araian edo, zarren batzuek izango dira oraindik itzegingo dutenak. Baña oraingo gazteak ezin lezateke itzegin. Ango euskera joan da! Aldaketa aundiren bat etortzen ez bada beiñepein, len galtzen joan dan bezela atzera indartzen asten ez bada beintzat, akabo ango euskera ere! Billarrealen ere itzegiten zan geroxeagoan ere. An ere orain zarren batzuek itzegingo dute. Zar aiek bukatzen diranean, zeñek itzegingo du an ere euskeraz?
/…/
Bitorian ari omen dira batzuek orain euskeraz ikasten. Bitoriak ez du galdu egingo euskerarik. Ni egon nintzan an mutil koskorretan, eta an etzan orduan ere itzegiten euskerarik, oso gutxi ez bada. Ementxe Bizkaitik edo Gipuzkoatik joandakoren bat an bizitzen baldin bazegoan, aretxek itzegingo zuan; baña an bertan jaiotakoak beintzat, batek ere ez.
Orregatik esaten det Bitoriak ez duala galduko euskerarik; bada ere, irabazi. Berrogei ta amarrek ikasten badute ere, aiek geiago, eta galtzeko berdurrik ez.

Euskadi Irratian: Zurbao; joan-etorriko hizkuntza bidaia XX. mende hasieran erreportajea eman zuten duela gutxi. Han ere Uztapideren egonaldia kontatu dute, eta bera hartu zuten familia horietako ondorengoak elkarrizketatu. Euskaraz elkarrizketatu dituzte, haiek orain euskaldunak direlako, barnetegietan eta familia egonaldietan euskaldundutakoak, alegia.

Joan-etorriko bidaia, bai horixe!

Erakargarritasuna, eskuragarritasuna, derrigortasuna

-n -kargitaratuta

Urte batzuetatik hona sarri entzun izan da euskara erakargarri egin behar dugula. Diskurtso ofizialaren parte handi bat horretan ardaztu da, eta kritikak ere ugari sortu izan dira. Mosaiko edo collage moduko bat osatu dut iritzi eta ideia horiekin.

Dibujo

Hona hemen mosaikoa:

  • Maialen Lujanbiok ere halako kritika egin du: “Erakargarria izatea ondo dago eta erakartzen saiatzea ondo dago. Nahiko jende guapoa gara. Baina beti seduzitu behar hortan ederrena ere nekatu egiten da… Eta segiko dugu erakarri nahian, baina erakartzeaz gain, ondo legoke ekar araztea ere”. Horren harira irratian elkarrizketatu dute: elkarrizketa
  • Fermin Etxegoienek ere erakargarritasuna landu beharra aldarrikatu izan du, baina oso bestelako ikuspegitik egin du. Hizkuntzaren alderdi estetikoa aldarrikatu du; hizkuntzak gu seduzitzea da gakoa, hizkuntzarekin gozatzea: https://www.youtube.com/watch?v=ptNZfsM1ofU
  • Kike Amonarrizek EKT ikastaroan ere esan zuen euskara erakargarri egin behar dugula, baina baita eskuragarri ere. Hitzaldi interesgarria izan zen. Hemen entzun daiteke.
  • Eskuragarritasuna giltzarrizkoa da. Katakrakeko jardunaldian (Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian) Eduardo Apodakak ere halako zeozer aldarrikatu zuen: alegia, kontua ez da dena delako herri batean zenbat euskaldun dagoen, baizik eta euskaraz egiteko zenbat aukera dagoen. Euskarazko jardunen mapa egin behar omen da.
  • Herrialde katalanetan saiatu dira mapa horiek egiten. Ofercat programa sortu zuten, lurralde jakin batean zenbat katalana “eskaintzen” zen (produktuak zein zerbitzuak) aztertzeko: hemen. Euskarazko bertsio bat ere egin zen: Euskaini izena jarri zioten: http://www.erabili.eus/plangintzak/gurien/1274437202  Proba piloto zenbait egin zen han-hemenka baina ez zuen arrakasta handirik izan. Pena da!
  • Kike Amorrizek EKTn emandako hitzaldia aipatu dugu lehen. Erakargarritasuna eta eskuragarritasuna aldarrikatu zituen. Egia esanik, hirugarren “tasun”  bat ere proposatu zuen: “derrigortasuna” (eta ez “inposizioa”). Euskara erakargarri eta eskuragarri ez ezik, beharrezko eta derrigorrezko ere egin behar dugu.

Ez da sintesi txarra: erakargarritasuna, eskuragarritasuna eta derrigortasuna.

Diskurtsoa baino askoz gehiago

-n -kargitaratuta
Erantzun

George_Lakoff_Dont_Think_Of_An_Elephant

Euskararen gaineko diskurtsoak aztertu, kontrastatu, berritu eta bateratzeko asmoz, Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoen lanketa egitasmoa abian jarri eta lehen emaitzak aurkeztu dituzte. Horren baitan, bost diskurtso-multzo identifikatu dituzte eta honela bataiatu: Errespetuarena, Balio pragmatikoarena, Sustatzailea, Aldarrikatzailea eta Mesfidatia.

Lanak itxura ona du. Arretaz irakurri beharko da.

Dena den, bada zerbait belarrian kirrinka egiten didana. Izan ere, Martinez de Lunak hainbat urte eman ditu framing berri baten beharra aldarrikatzen. Nagusiki framing terminoa erabili izan du, nahiz eta zenbait aldiz, mezua erraztu nahian ziur aski, framing eta diskurtso sinonimo gisa erabiltzen entzun dugun.

George Lakoff hizkuntzalariak ere framing hitza erabili izan du Don’t Think of an Elephant liburuan. Liburua gaztelaniaz ere bada —No pienses en un elefante— eta marco hitza erabili dute. Liburuaren sarreran bertan azaltzen du Lakoff-ek markoak zer diren:

32371Markoak egitura mentalak dira, munduari buruz dugun ikuskera eratu eta egituratu egiten dutenak. Gure helburuak, gure asmoak, gure portaera eta gure ekintzak marko horien ondorioak dira. Politikagintzaz ari garela, gure politika sozialak eta politika horiek bideratzeko sortuko ditugun instituzioak ere marko horien araberakoak izango dira. Markoa aldatzea dena aldatzea da. Markoa eraldatzea gizarte eraldatzea da.

Teun Van Dijk hizkuntzalariak ere antzeko hausnarketa egin izan du diskurtsoaren azterketa kritikoa egin duenean. Bere ustez, diskurtsoa ezin da era isolatuan aztertu. Hiru dira, ezinbestean, aztertu beharreko elementuak: kognizioa, diskurtsoa eta gizartea. Kognizioa zentrala da Van Dijk-en eskeman eta dimentsio pertsonalaz gain, dimentsio sozial garrantzitsua du. Bere ustez, kognizio sozialaren oinarrizko sistemak dira ideologiak.

Euskara, hegemonia, estatugintza, estrategia…

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskal soziolinguistika teorikoan eta metodologikoan beste diziplinetatik datoz berrikuntzak, bostetik lau. Azken aldi honetan nondik? Ziur aski ez dira berriak, baina azken asteetan entzundako kontzeptu sorta polita datorkit burura: hegemonia, artikulazioa, subalternitatea…

Hegemoniaz horrenbeste entzun ondoren, gustatu zait Unai Apaolazak orain dela hilabete askotxo idatzitako artikulu luzea irakurtzea. Gauzak era sinplean eta argigarrian azaltzen ditu: “hegemonia da defendatzen ditugun helburu politikoak justuak, demokratikoak… hau da onak direla lortzea”, are gehiago, “hegemoniarako borroka da norberaren taldeak lehenesten dituen partikularrak unibertsal bilakatzea, /…/ normala dena eraikitzeko borroka da, /…/ jendarte batek izango dituen balioak marrazteko borroka”

Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian jardunaldian ere asko eta sakon jardun dute. Esandakoak urrundik jarraitu ditut, baina  Mario Zubiagaren pasartetxo batekin geratu naiz bereziki: kontua da etorkizunean emango diren kateamendu eta artikulazioetan, euskara ezinbesteko kate-maila bat izatea, eta zenbateko zentralitatea izango duen pentsatzea.

Gogoan dut nonbait irakurri dudala estatuak beti ere bi osagai dituela: estatu juridiko-politikoa batetik, eta gizarte zibila bestetik. Oreka desiragarria zein den ere pentsatu beharra dago beraz: estatu juridikoak zenbateko pisua behar duen eta gizarte zibilak zenbatekoa; estatu juridiko minimoa duten gizarteetan, estatu erreala gizarte zibilarengan baitatza. Gramsciren ideiak dira, oker ez banago.

UNESCO albistariak  Gerra eta Bakea Hizkuntzen frontean alea argitaratu zuen aspalditxo. Ez naiz metafora belizisten zalea, baina tira! Gramscik bereizketa interesgarri bat egiten zuela irakurri dut: maniobren gerra eta posizioen gerra. Horren arabera, maniobren borroka da mugimendu estrategiko egokiak eta ausartak ondo planifikatzea, helburura iristeko. Posizioen borroka ez da hori; posizioen borrokaren baitan lorpenak pausuz pausu eta kolpez kolpe irabazi behar dira. Posizioak irabazi eta posizioei eutsi.

Euskararen biziberritzearen lehen hamarkadetako prozesua maniobren borroka izan zen agian. Espazio publikoa hartu beharra zegoen: irakaskuntza, administrazioa… ahalik eta azkarren, ahalik eta gehien… Orain, gero eta sarriago entzuten da estrategia birpentsatu beharra dagoela. Baliteke estrategia hori, halabeharrez, posizioen borroka izatea: egunez egun lorpen txikiak eskuratu, espazio berriak irabazi eta espazioei eutsi; garaipen ikusgarririk gabe bada ere. Baliteke.