Gary Snyder eta hizkuntzen ekologia

-n -kargitaratuta
Erantzun

Portada-La-Práctica-de-los-Salvaje1JACK KEROUACK idazleak The Dharma Bums (Los Vagabundos del Dharma) idatzi zuen 1958. urtean. Liburuak badu eszena bat, niri oso oso gertukoa egiten zaidana:  bi protagonistak menditik behera jaisten ari dira arrapaladan. Ziur nago oso irudi ezaguna egiten zaizuela. Harri solteen artean saltoka, aldapan behera eta ordubeteko bidea minutu gutxitan desegin.

Jack Kerouack-ek honela kontatzen du:

Jazzaren abiadura hartu zuen denak. Gora begiratu, eta Japhy ikusi nuen mendian behera korrika. Bost metroko jauziak ematen zituen eta lurra hartzen zuen orpoen gainean. Bitartean oihu egiten zuen. Gaixoa ni! Orduan ulertu nuen mendi batetik ez dagoela erortzerik. Neu ere maldan behera hasi nintzen bere atzetik, salto eta jauzi. Bost minutuan  jaitsi ginen, ahuntzen moduan edo bi txinatar txororen gisan /…./ Oihu batean, laku ertzera iritsi nintzen, zapatilen orpoa lokatzetan tinkatu, eta han geratu nintzen; bizipozez. —A, Japhy, oraingoan ere ikasgai ederra erakutsi didazu: ez dago mendi batetik erortzerik! —Halaxe dio esaera zaharrak: “Mendi baten gailurrera iristen zarenean, igotzen jarraitu, Smith”.

Liburua biografikoa da neurri handi batean. Jack Kerouack da narratzailea. Japhy-ren atzean Gary Snyder dago. Snyder Estatu Batuetako kontrakulturaren ikono bat da: idazlea, poeta, itzultzailea, hizlaria eta aktibista. Ez dut bere testuen euskarazko itzulpenik aurkitu.

Berriki “La practica de lo Salvaje” liburua argitaratu da. Ingelesezko bertsioa 1990koa da… Orain dela 26 urte idatzia da, eta, oraindik ere, oso gaurkoa egiten zait. Liburuak hainbat gogoetagai ditu: ekologia, kontzientzia, natura, lurra, espiritualitatea, hartz batekin ezkondu zen emakumearen istorioa, eta pasartetxo bat gorde du, hizkuntzaren ekologiaz jarduteko:

Hizkuntzaren ekologiaz hitz egiteko, lehen lehenik onartu behar dugu hiztun bakoitzaren baitan errepertorio zabal bat bizi dela: kodeak, dialektoak, soziolektoak… baita familia ezberdinetako hizkuntzak ere, batzuetan. John Gumperz irakasleak (1964)  Indiako herri baten egoera tipikoa deskribatzen du: bertako gehienek lekuan lekuko dialektoak dituzte lehen hizkuntza. Intokableen kastako pertsona batzuk, ordea, hizkuntza propioak dituzte. Horrez gain, hainbat aldaera dago, mailaren arabera. Bertoko dialektoaren aldaera bat erabiltzen da inguruko azoketan saltzaileekin negoziatzeko. Erlijioso aszetekin beste aldaera bat erabiltzen da… Litekeena da Khrisha gurtzen duten ibiltari aszetekin braj bhasa hizkuntza erabiltzea, eta Rama gurtzen dutenekin avadhi erabiltzea. Hindi estandarra erabiltzen da kanpotar ikasiekin hitz egiteko; urdua, ordea, negozioetarako edota musulman ikasiekin hitz egiteko. Jende eskolatuak ingelesa hitz egiten du, eta beste batzuek sanskritoa ere bai. Hizkuntzen eta aldaeren nahasketa hori lekuan lekukoa da, baita erabat naturala. Hau da, lekuan lekuko naturan sustraitua dago. Leku batetik bestera aldatzen da, jakina; baina —neurri batean— berdina da mundu osoan.

Izenburu bera duen dokumental bat egin berri dute: “The Practice of the Wild”. Gustura ikusiko dut.

Identitate inklusiboak

-n -kargitaratuta
1

ELKARRIZKETA EGIN diote Carme Junyenti @Berria egunkarian. Gauza interesgarri asko aipatu ditu, baina elkarrizketaren amaieran kontatu duen istorioa gustatu zait bereziki:

Ikerlan batean zenbait haurrekin hitz egin genuen. Bat Katalunian jaioa zen, Gambiako bikote baten semea, 7 urtekoa. Katalana garrantzitsua iruditzen ote zitzaion galdetu genion. «Bai, noski!», erantzun zigun. «Katalanez hitz egiten badut, ez naiz horren beltza».

Sarri aipatu izan da hizkuntza txikiek ertainek identitate inklusiboa maite dutela. Gogora ekarri dizkit blog zaharrean jasotako bi istorio:

  • Lehena Herrialde Katalanetan gertatutakoa da. Vicenç Villatorok, Ramon Llull institutuko buruak, kontatu zuen gaur8 agerkarian:

390_1326708035guillem_defakGuillen d’Efak abeslaria Mallorcako Guardia Zibil baten eta printzesa ginear baten semea zen, eta, politikoki oso zuzena ez den era batean esanda, beltza zen. Eta 60ko hamarkadako Mallorcan pertsona beltz bat ikustea ez zen batere ohikoa. Jakin-mina sortzen zuen. Diotenez, egun batean d’Efak Palmako taberna batean sartu, barrara gerturatu eta katalanez eskatu zuen. Tabernariak, katalanez honek ere, zera erantzun zion: «Jauna, hizketan entzun zaitudan arte, beltza zinela uste izan dut». Hau da, mallorkeraz mintzatzen bazara mallorcarra zara, eta, garai hartako tabernari harentzat mallorcarra eta beltza izatea pentsaezina zenez, ez zela beltza izango ondorioztatu zuen.

  • Bigarrenak aspaldian AIZU aldizkariak argitaratu zuen biñeta batekin du zerikusirik:

Korrika garaia da. Goian hegazkin bat dago, kearekin mezu bat idazten du zeruan: “korrika, euskara ez da gelditzen”. Behean bi goardia zibil, hiztegiarekin, mezua erdaratu nahian: EUSKARA EZ DA GELDITZEN… EL EUSKARA NOs SEPARA…  

Eta hala da. Gure burua definitzeko kategorizazio-estrategiak erabiltzen ditugu; kategoriak eraikitzen ditugu (gizonak eta emakumeak; zuriak eta beltzak; erdaldunak eta euskaldunak) eta kategoria bakoitzarekiko balorazioak egiten ditugu, gure pertenentziak erabakitzeko. Gure identitate soziala horrela sortzen dugu.

Dakienak badaki prozesu identitarioak garrantzitsuak direla hizkuntzaren normalizazioan.

Hizkuntzak nola akabatzen diren. Carme Junyent-en hitzaldia

-n -kargitaratuta
Erantzun

AURREKO ASTEAN Carme Junyet irakaslearen hitzaldi bat entzuteko aukera izan dut. Hizkuntzen galerari buruz hitz egin du, baina baita askoz gauza gehiagori buruz ere. Mundiala da emakumea!

Cs4SZYOWgAAE2U6Apunte gutxi batzuk hartu, eta jaso bezala ekarri ditut, gehiegi landu gabe. Hona:

  • Hizkuntza baten heriotzak hiru fase ditu: (a) komunitatea erabat elebiduntzea; (b) transmisioa etetea; (c) azken hiztunak (heriotza). Munduan 6000 hizkuntza dagoela kalkulatzen baldin bada, horietatik % 40 (a) fasean daude, % 40 (b) fasean eta % 10 (c) fasean. Kalkula ezazue, bada, zenbat hizkuntza dagoen arriskutik kanpo.
  • Oro har prozesua luzea izan ohi da; hainbat mende iraun dezake. Adi egotea komeni da; teorian bederen, lau belaunaldi nahiko izan baitaitezke hizkuntza bat desagertzeko.
  • Hizkuntzak ez dira hiltzen arrazoi linguistikoengatik. Arrazoiak beste inon bilatu behar dira. Orobat honako hauetako bat izango da (edo bat baino gehiago): (a) genozidioa; (b) transmisioaren eten behartua; (c) hizkuntzaren eta lurraldearen arteko harremana haustea; (d) hezkuntzan hizkuntza menderatzaileari nagusitasuna ematea; (e) hiztunen marginazioa…
  • Hezkuntzari gagozkiola, bada hor paradoxa triste bat: izan ere, hezkuntza oso tresna eraginkorra izan da hizkuntzak ordezteko; baina hizkuntza gutxitua biziberritzeko ez du eraginkortasun bera erakutsi.
  • Bartzelonatik gertu dagoen Masquefa herrian jaio da Carme. Bertan bizi den emakume baten kasua kontatu du: lehen hizkuntzak guarani eta portugesa ditu (Brasileko mugatik gertu dagoen herri batekoa delako); Kataluniara etorrita, gaztelania ikasi zuen, bertako guztiek horrela egiten ziotelako. Orain seme-alabekin katalanez jardutea erabaki du, katalanez eskolatu arren, eskolan gaztelania ikasi dutelako. Honela kontatu zuen twitter-en:
  • Feministatzat du bere burua, baina kritikoa da hizkuntza ez sexista osatzeko egiten ari diren proposamenekin. Hizkuntzalaria izanik, uste du gehiegizko interbentzionismoa dela hizkuntza horrela egokitu nahi izatea. Alde horretatik, kritika ugari jaso ditu.

Hitzaldia  zikloaren baitan antolatu da. Iazko hitzaldi guztiak egitasmoaren blogean daude ikusgai: hitzadinamintzo.blogspot.com.es

Hizkuntzaren osasuna

-n -kargitaratuta
Erantzun

Manual Osakidetza 2SOZIOLINGUISTIKAZ jarduteko, osasun arloko irudiak egokitu izan zaizkigu behin baino gehiagotan. Gurean sarri erabili den metaforarik bada, hor nonbait aurkituko duzue erabiliena: gaixotasuna diaknostikatu, sendabidea bilatu… Usu ageri dira han hemenka.

Jon Sarasuak BAT aldizkarian argitaratutako bat dut buruan: “Mediku batek minbizi terminal bat dela esatea eta besteak gripe bat dela esatea ez da oso serioa. Uste dut aipatzen ari naizen bitasun konplexu horren kudeaketarako hizkuntza-ekologiaren edo soziolinguistikaren jakintza gehixeago behar dugula. Bitasun hori kudeatzea dagokigu. Alde batetik, arrangura, kezka errealista: esan dezakegu euskararen komunitatearen egoerak ematen digula kezkatzeko motiborik, ez gaudela ondo, diagnostiko medikuaren ikuspegitik osasunetik urrun gaudela. Bizi liteke pozik gaixorik egonda ere, hori aldarte kotua da, baina ez da ideia ona gaitzari bere izenez ez deitzea.” Egungo norabide batzuk eta hizkuntzen ikuspegi ekologikoa. BAT Soziolinguitika Aldizkaria 81, 2011

Soziolinguistika Klusterraren VIII. Euskal Soziolinguistika Jardunaldian halako irudi bat erabili zuen Lionel Joly-k: bere burua baikor ikusten duen gaixoa azkar sendatzen da; baina bere gaixotasuna ikusi nahi ez duena azkar hiltzen da. Borobila iruditu zitzaidan, bai horixe: ale berri bat neure aiputegi partikularrean gehitzeko.

Uda partean txiste moduko bat irakurri dut gaiarekin bat datorrena. Gaixo bat sendagilearenera doa, bizkarreko minez,  diagnostiko bila. Medikuak erradiografia begiratu eta esan dio:—Arazo larria da baina konpon daiteke. Ebakuntza bat egin, ospitalean 2 hilabete, 6 hilabeteko atsedenaldia eta sendatuta! —Baina, hori dirutza da —erantzun zion pazienteak— ezin dut hori guztia ordaindu. —Beno, bada alternatibarik —esan zuen sendagileak— 30 euroren truke “ukitu” batzuk egin ahal dizkiogu erradiografiari.

Horra, bada, koxka! Gaixotasunari aurre egin ala erradiografiak “ukitu”?

Hizkuntza komunitarioa / Hizkuntza sozietarioa

-n -kargitaratuta
Erantzun

IV_jornada_LiS.jpg_1568319604Woolard antropologoarengandik ikasi genuen hizkuntza ideologiak, ñabardurak ñabardura, bitara bil zitezkeela: egiazkotasuna eta anonimatoa. Lehenak oinarri identitarioa du, bigarrenak komunikatiboa. Apunteak hemen bildu nituen: http://allartean.blogspot.com.es/2008/08/ideologia-linguistikoei-buruz.html

Herrialde Katalanetan, bi ideia horien sintesi berri baten beharra aldarrikatu izan da katalanerako: “A ala B” paradigma gainditu eta “A eta B” aldarrikatu.

Ildo horretan, zer pentsatua eman didan ideia entzun dut hizkuntzari eta jendarteari buruzko IV. jardunaldian (IV Jornada sobre Llengua i Societat als Territoris de Parla Catalana). Francesc-Xavier Vila Bartzelonako Unibertsitateko irakasleak hizkuntza komunitarioen eta hizkuntza sozietarioen arteko bereizketa egin zuen. Alde horretatik, aniztasunaren diskurtsoaren arriskuak agerian jarri nahi izan zituen. Bere ustez, adibidez, tamazight hizkuntza eta katalana  ezin dira Katalunian berdinak izan. Ziur aski, biak dira “hizkuntza komunitarioak”, atzean hiztun komunitate bat dutelako; Katalanak, ordea, “hizkuntza sozietarioa” ere izan behar du… jendarte osoari dagokion hizkuntza delako.

Iruditu zait gurean ez dugula horretaz gehiegi pentsatu. Ziur aski, beste fase batean gaude, oraindik ere.

Iradier, Elvis eta Jean Mixel

-n -kargitaratuta
Erantzun

uid_4254fc249adf50e3ac00832d672a131d1304504771336_width_700_play_0_pos_3_gs_0Arazo txiki bat dut KULTURA hitzarekin. Uste dut ideiak garbi samar ditudala, baina —antropologiaren ikuspegi zabaltxoagoa alde batera utzita ere— zailtasunak ditut ideiak hitzetan adierazteko;  are gehiago izenlagunak jartzen hasten garenean. Hor, hitzak eta defnizioak katramilatu egiten zaizkit:

  • Euskal kultura zer den definitu nahian, hamarnaka saio entzun eta hogeitaka eztabaida izan ditugu: Euskaraz egiten dena, soilik? Ez-berbazkoa ere bai? Askatu ezin den korapiloa dela onartu behar dugu?
  • Herri kultura eta kultura popularra gauza bera al dira? [Josu Amezagaren tesiak horretaz dihardu: Herri Kultura. Euskal kultura eta kultura popularrak.]
  • Herri kulturak herrigintzari erreferentzia egin behar dio?
  • Herri kultura eta goi mailako kultura kontraposizioan definitu behar dira?
  • Masa kultura, prozedura eta teknika industrialekin du zerikusirik… Sorkuntzaren eta estandarizazioaren arteko tentsioaren ondorioa da, ezta? Hori besterik ez?
  • Kontrakultura sistema hegemonikoaren aurkako erantzuna dela esan ohi da. Zein lotura du horrek kultura popularrarekin? [Jon Kortazar irakasleak artikulu izugarri polita du, “Ez Dok Hamairu”-ren garaiko Artzeren poesiagintzaz eta kontrakulturaz: Artzeren poesiaren prentsakizunaz. Kontrakulturaren bidetik, bide berriak bilatzen]

Honekin guztiarekin ariketa bat proposatu nahi dizuet:

  • Sebastian Iradier Arabako musikagile bat da: Lantziegon jaio zen XIX. mendearen hasieran. Ez zen euskalduna, nik dakidala. Musika ikasketak egin zituen, eta Madrilen zein Parisen bizi izan zen, goi mailako musikari gisa lanean. Rossini, Merimée eta beste zenbait artista famaturen adiskide izan zen. Kuban barrena zebilelarik, hango musika ikasi eta birrinterpretatu egin zuen: habanerak sortu eta ezagutarazi zituen mundu osoan. La Paloma da bere obrarik ezagunena [entzun hemen]. Goi mailako kultura? Elitista?
  • La Paloma obraren hainbat bertsio egin izan da, eta horietako batzuetan letra ere aldatu izan zaio. Elvis Presley-k berak No More abestu zuen “Blue Hawaii” filmean [ikus-entzun hemen]. Masa kultura?
  • Jean Mixel Bedaxagar Urdiñarbeko euskal kantaria da, hiru zuloko txirularekin eta ttun-ttunarekin Zuberoko doinuak ederki zabaldu izan dituena. Belatxa albumean abesti bat grabatu zuen Nestor Basterretxearen omenez. Izenburua horixe zuen, hain zuzen: Ürzoa, Nestor Basterretxea gogoan [entzun hemen]. Herri kultura?

Hazi-bonbak

-n -kargitaratuta
Erantzun

00142_1

Antza denez, garrantzitsua da ekintza, jarduera edota egitasmo bakoitzak helburu bat izatea. Ez dut kontrakorik esango. Helburu argia eta eraginkorra izatea komeni da, gainera. SMART akronimoa erabili izan da helburu eraginkorraren ezaugarriak definitzeko: Specific (zehatza), Measurable (neurgarria), Achievable (lorgarria), Relevant (garrantzitsua), Time-bound (denboran mugatuak).

Kontua da ekintza edo jarduera guztiak ez zaizkiola logika horri ongi egokitzen. Jarduera guztiak ez daude helburu batera bideraturik, guztiak ez dira finalistak… Jarduera batzuek ez dute ezer lortu nahi: ongi pasatu eta bizitza ospatu besterik ez.

Auzoan, behin, hazi-bonbak egiteko ikastaro bat antolatu zuten. Barruan haziak dituztela, lur eta buztinezko bolak egiten dira, han- hemenka zabaltzeko. Gero, denborari denbora eman behar zaio. Hazi horietako batzuk alferrik galduko dira, baina beste batzuk —lur emankorra topatu dutenak— loratu egingo dira, beren denbora heltzen denean.

Nago proiektu batzuk horrelakoxeak direla: inprebisibleak, kaotikoak, alaiak, kasik subertsiboak… Ez dute helburu zehatzik, ez neurgarririk, ezta denboran ongi mugaturik ere. Orube batera botatzen den hazi bonba horietako baten modukoak dira: zaila da hazi horietatik zer aterako den aurreikustea…

Euskararen mundutxo honetan, badira horrelako batzuk, ezta?

Bi bideoren estekak uzten dizkizuet:

Izan ongi!

 

Seme-alabak erdaraz egin du

-n -kargitaratuta
2

stick-family-1449578741cAV

Bada gauza bat guraso euskaldun guztiok erabat izutu eta beldurrez ikara jartzen gaituena: egun batean seme-alaba etxera etorri eta erdaraz egingo digu. Badakigu iritsiko dela, saihestezina dela, eta ezin dela horren aurka borrokarik egin.

Eta halaxe izan da. Ama harritu egin da. Aita ez. Aitak espero zuen. Biak ala biak atsekabeturik daude: begiak beltz eta bihotza ilun. Biek ala biek “Baina… Zergatik? Zer egin dugu gaizki?“ —galdetzen diote beren buruari. “Zertan huts egin dugu? Behar izan gaituzun bakoitzean hor egon gara. Zergatik egiten diguzu hau?” — pentsatzen dute.

Lasaitasuna berreskuratu eta galdetu egin dute: “Baina… zergatik egiten duzu gurekin erdaraz?”

Umea isilik geratu da, pentsatzen egongo balitz bezala. Bost segundo besterik ez dira izan, baina gurasoei azken bost-sei urteetako oroitzapenak begien aurretik pasatu zaizkie: txikitako kantak, lehen urtebetetzea, eskolako lehen eguna… den-denak euskaraz oroitzen dituzte. Ez dira ohartzen beren buruari gezurra esaten diotela… ala soil-soilik egiaren erdia aitortzen dutela. TeleCincoko marrazki bizidunak ahantzi dituzte; afariak koadrilarekin; telediarioen albisteei buruzko iruzkinak erdaraz, haserrealdiaren beroan gaztelania hutsez izandako liskartxo hura…

Haurrak, azkenean, sorbaldak jaso ditu, eta aparteko garrantzirik eman gabe, zintzo aurpegiarekin erantzun du: “Eske… ikastolan lagunekin horrela egiten dugu“.

Orduan hasi dira gurasoak, buruari bueltaka. Zer egin? Horri buelta nola eman? Psikologia liburu batean istorio bat irakurri dute. Etxeko lanak egin nahi ez dituen haur baten istorioa da. Amak honela kontatzen du: “Andy-ri etxeko lanak egiten irakatsi  nahi diot, eta etxeko lanak egin ditzala nahi dut, baina egin nahi izatea da benetan nahi dudana. Agindu ahal diot, baina ez da hori kontua, gogoz kontra egingo ditu-eta. Badakit zerbait gaizki egiten ari naizela baina ez dakit zer den.”

Paradoxa bat da, irtenbiderik ez duen korapiloa. Senarrari “izan espontaneo” esaten dion emaztearen gisakoa da: espontaneoa izatea exijitzen da, baina espontaneoa izatea espontaneoa izan behar den jokabidea bat da; zoritxarrez, ezin da espontaneoa izan, exijitua izan delako. Gurasoei ere berdin gertatu zaie: seme-alabak euskaraz egitea nahi dute, baina horrek ezin ditu asebete, bene-benetan nahi dutena baita seme-alabak euskaraz egin nahi izatea. Psikologoek lotura bikoitzaren teoria deitzen diote, eta jokabide eskizofrenikoarekin du zerikusirik.

Irtenbidea? Ziur aski, ahalik eta metodorik sotilenak erabiliko dituzte seme-alabaren nahia bide “zuzenetik” eramateko. Beren burua konbentzitzen saiatuko dira haurra hezitzen ari direla, eta ez direla ari euskaraz egitera behartzen edo euskaraz gogoz kontra egin dezala negoziatzen, ez baita hori gurasoek nahi dutena. Neurri handi batean lortuko dute, ziur aski, baina dagoeneko zerbait hautsia izango dute bihotzean, krak!

Oharra. Sakondu nahi izanez gero, honakoa irakurri: Watzlawick, P., Weakland, Jhon H., & Fisch Richard. (2003). Cambio. Formación y solución de los problemas humanos. Barcelona:Herder. Hemen.

Bi gurpilak

-n -kargitaratuta
Erantzun

Gustukoak ditut metaforak. Norbaitek zioen moduan, metaforak guk pentsatzen ditugula uste dugu, baina kontrakoa da: metaforek gu pentsatzen gaituzte. Gure pentsaera moldatu egiten dute.

Cummins irakaslea ezaguna da hezkuntza arloan, hizkuntzen interdependentziaren printzipioa formulatu zuelako. Printzipio horren arabera, “hizkuntza batean lortutako hainbat gaitasun eta jakintza, erabiltzen diren beste hizkuntzetara transferitu egiten dira, baldin eta beste hizkuntza horietan komunikazio aukerak eta motibazioa badira”. Izeberg bikotzaren irudia erabili zuen bere printzipioa irudikatzeko:the_iceberg_analogy_reference

Hari buruzko testu batean metafora interesgarri bat irakurri dut. Antza denez, Cumminsek elebitasuna bizikleta batekin konparatzen zuen: esan ohi zuen hobe dela bizikletaz bi gurpilekin ibiltzea eta ez bakarrarekin; seguruagoa, azkarragoa eta orosoagoa baita… baldin eta gurpil biak ondo orekatuak badaude, baldin eta bata bestea baino handiagoa ez bada, eta —batez ere— baldin eta bizikletak egiten dituenak ondo baldin badaki bizikletak egiten, bizikletak konpontzen, eta bizikletak maneiatzen.

Cumminsek eskola giroan ikertu zuen elebitasuna, pedagogiaren ikuspegitik, beti ere. Agian, hizkuntza politikaren arloan ere, beste horrenbeste esatea dago.

Iragarki hau etorri zait gogora:

Honi lotutako bigarren metafora bat Erramun Osari behin irratian entzundakoa da. Haren ustez, hizkuntza politika bizikleta baten modukoa da: pedalei eragiteari utziz gero, baliteke inertziaren eraginez tarte batez aurrera jarraitzea (are gehiago aldatz behera baldin bada), baina gero gelditu egingo da.

Hirien soziolinguistika eta dibertsitate konplexuak

-n -kargitaratuta
Erantzun

400-1462982233-KARTEL A3 WEBRECODE Europako Zientzia Fundazioak finantzatzen duen ikerketa-programa bat da, dibertsitateak ikertzea helburu duena. Akronimo bat da: “Responding to Complex Diversity in Europe and Canada”. Ideia hori bera defendatzen du: egungo dibertsitatea, lehengoarekin alderatuta, askoz konplexuagoa da. Programaren helburua da horren eragina aztertzea hainbat arlotan: dibertsitate linguistikoan eta hizkuntza politiketan, besteak beste.

Peter Kraus Augsburg-eko Unibertsitateko irakaslea da eta ikerketa-talde horretan parte hartzen du. Hitzaldi interesgarri bat eman berri du Migrazioak eta Europako Gutxiengo Kultural eta Linguistikoak izeneko jardunaldiaren baitan: ‘Dibertsitate konplexua, immigrazioa eta hizkuntza-politika’. Interesgarria iruditu zait, eta asko ikasi dut. Hona apunte batzuk:

  • Garai bateko dibertsitateari elementu berriak erantsi zaizkion neurrian, are konplexuagoa bihurtu da. Dibertsitate konplexua, batez ere, fenomeno urbanoa da: hirietan aztertu behar da bereziki. Dibertsitate konplexu horrek hirietako egoera linguistikoan duen eragina eta  hizkuntza politika ezberdinen ondorioak aztertzea da soziolinguistikak dituen erronka handienetako bat, ziur aski.
  • Hirietako dibertsitate linguistikoa ez da egoera berria. Atzera begiratuz gero, hiri eleanitzak erabat arruntak izan direla ageri da. Irakasleak adibide bat aipatu du: Vilnius. Lituaniako hiriburua da, baina 1926. urtean inork gutxik hitz egiten zuen lituanieraz bertan; errusieraz ere jende gutxik. Poloniera eta yiddisha ziren hizkuntza hedatuenak. Ekialdeko edota Erdialdeko Europan erabat arrunta zen egoera hori: okindegira joan eta —esate baterako— ogia polonieraz eskatzea; handik eskolara, eta alemanaz ikastea; eta etxean, familiarekin ,yiddishaz aritzea. Bizimodu eleanitz arrunta eta erabat bideragarria zen.
  • Azken mendean, ordea, homogenizazio kulturala nagusitu zen Europako modernitatearen paradigma gisa, harik eta Europako periferiatik eta beste kontinenteetatik etorritako migrazioak heterogeneitate berria sortu duen arte.
  • RECODE programak horrelako errealitateak ikertu nahi ditu, egoera konplexuak. Horretarako, bere baitan gehiengo baten eta gutxiengo baten arteko botere harremanak gordetzen dituzten hiriak bilatu dituzte, gero, migrazioen eraginez, dibertsifikazio berriak izan dituztenak: heterogeneotasun ‘zaharra’ eta ‘berria’ konbinatzen dituzten hiriak, alegia.
  • Peter Krausek, ildo horretatik, Helsinki eta Bartzelonako egoerak aztertu eta alderatu egin ditu. Bi kontu egin zaizkit deigarriak:
    • Helsinkin finlandiera eta suediera dira hizkuntza ofizialak, eta eskolak horren arabera antolatzen dira. Immigrazioaren hizkuntzek babes zabala dute (Integrative multilingualism), eta eskoletan immigranteen familia hizkuntzaren irakaskuntza bermatzen dute, horretarako eskaera nahikoa dagoen lekuetan: finantzazioa bertoko udalak hartzen du bere gain. Bartzelonan teoriaz antzeko zerbait defendatzen bada ere, aparteko finantzazioa bilatu beharra dago, ez baita horretarako baliabiderik bermatzen.
    • Dena den, datu azpimarragarria da Bartzelonako immigranteen % 40k bi hizkuntza nagusiak dakizkitela: katalana eta gaztelania. Helsinkin egoera bestelakoa da: oso gutxi dira finlandiera eta suediera, biak, ikasi dituzten migranteek. Krausen ustez —paradoxikoa bada ere—  Katalunian gatazka linguistikoa ageri-agerian egoteak badu horrekin zerikusia.
  • Ondorio interesgarri bat iradoki du. Bere ustez, egoera berri horretan arazo nazionala transnazionalizatu egiten da, eta transnazionala nazionalizatu. Fenomeno osagarriak dira: batetik, garbi ageri da dilema gaur egun ezin dela soil-soilik katalana vs. gaztelania izan, Bartzelonan hizkuntza ugari baitago bi horiez gain; bestetik, kanpotik etorritako hiritar horiek hautuak egitera behartuta ikusten dute beren burua (Kataluniako independentziari buruzko galdeketetan, esate baterako).

Gehiago jakiteko: