Kategoriaren artxiboa: Sailkatu gabea

Euskal Hiria: soziolinguistika hirian -3-

-n -kargitaratuta
1

foronda1

Bernardo Atxagak Euskal Hiria kontzeptu gisa asmatu eta defendatu zuenean, hiria hiru gauza direla esan zuen: gune fisiko bat (Urbs), jendarte edo bizilagunen multzo bat (Civitas) eta antolamendu politiko bat (Polis). Probintzialismoaren aurkako alegatoa egin nahi omen zuen, eta, berak aitortu bezala, kontzeptu polemiko samar atera zitzaion. Nonbait irakurri dut Jaurlaritzak kontzeptua bahitu egin zuela, eta Abiadura Handiko Trenaren apologia egiteko erabili nahi izan zuela.

Igor Calzadak kontzeptuaren aitatasuna aitortu ondoren, kontzeptua “adoptatu” egin zuen, Sutsu defendatu zuen Euskal Hiriaren gaurkotasuna eta oinarri gisa erabili zuen bere tesia atontzeko: ¿Hacia una Ciudad Vasca? Atxagaren ideia garatu zuen eta lau azpisistema duen sistema gisa irudikatzea proposatu zuen: sistema urbanoa, sistema erlazionala, sistema sozio-kultura eta sistema sozio-politikoa. Azpisistema bakoitzari gizarte berrikuntzaren ardatz estrategiko bat esleitu zion, eta atributo edo adjektibo bana proposatu:

  • Sistema urbanoa = URBS > Jasangarria
  • Sistema erlazionala = CYVER > Konektatua
  • Sistema sozio-kulturala = CIVITAS > Sortzailea 
  • Sistema sozio-politikoa = POLIS > Parte-hartzailea

Ideia da sistema horietako bakoitzaren baitan praktika eredugarriak han eta hemen bilatu ahal direla, eta gurera ekarri.

Bai… badakit gehiegi sinplifikatu dudala, eta ziur aski ez naizela batere zorrotza izan. Dena den, esan behar dut hasiera-hasieratik oso eskema iradokitzailea iruditu zitzaidala.

Den-dena euskalgintzaren betaurrekoekin begiratzeko dudan ditxosozko mania honekin, behin baino gehiagotan pentsatu dut abiapuntu interesgarria izan zitekeela euskararen sistema urbanoak ere pentsatzeko, eta azpisistema bakoitzak euskarari zenolako ekarpena egin ahal dion aztertzeko. Imaginatzen al duzue? Honelako zerbait izan liteke:

  • Euskararen lekua, eta euskararen lekuak hirian: espazio normalizatuak (eta espazio normalizatzaileak), arnasgune fisikoak eta arnasgune funtzionalak…
  • Euskarazko harreman-sareak eta euskararen harreman sareak: euskararen kapital soziala, euskalgintza…
  • Euskarazko jarduerak eta sormena: aisialdi euskalduna eta parte-hartzailea, hiri hezitzailea, euskarazko kulturgintzaren egitura…
  • Parte-hartzea eta euskararen gobernantza.

Interesgarria litzateke, ezta? Lau ardatz horiek hirigune ezberdinetan aztertu litezke eta praktika onak identifkatzen saiatu (mendebaldeko hiru hirigune nagusietan, esate baterako: Bilbon, Gasteizen eta Getxon, alegia).

Baten bat animatzen da? Hala bada, niri esan.

Soziolinguistika urbanoa: soziolinguistika hirian -2-

-n -kargitaratuta
1

zabalgana11--647x231

Ohartu zarete? Soziolinguistika urbanoa da jaiotzez: hirian jaio zen. William Labov-ek hizkuntzaren aldakortasuna eta horren motibazio soziala aztertu zituen, non eta New York hirian. Labov-ek hizkuntza baten aldaera bat edo beste bat hautatzean hiztunaren ezaugarriek zuten garrantzia aztertu zuen. Bere lan aipatuena 1966an argitaratu zuen, eta bertan /r/-ren ahoskerak New Yorken gizarte estratifikazioarekin zuen lotura aztertu zuen.

Zergatik hirian? Hiria laborategi egokia zelako. Hirietako komunitateen ezaugarriak mugikortasuna eta aldakortasuna ziren. Landa eremuan, ordea, komunitateak egonkorragoak dira. Urbanizazioak era guztietako eraldaketak ekarri ohi ditu: demografikoak, ekonomikoak, soziala, etnografikoak… eta -agidanez- baita linguistikoak ere. Hiria aztertzea garrantzizkoa zen hirian ukipen egoera askoz biziagoa eta konplexuagoa zelako.

Soziolinguistiko urbanoak, halere, inoiz ez du berezko onarpenik izan soziolinguistika teorikoaren esparruan. Ekarpen interesgarriak egin ditu, hala ere: lehen-lehenik soziolinguistika barazionistaren alorrean, baina baita gero arlo makrosoziologikoan ere.

Etorkizunean bada hirian zer ikertu. Euskaltzaindiaren iazko Jagon jardunaldietan (joan den asteko sarrera ikusi) Xabier Aierdik azpimarratu zuen hirian are nabariagoak direla euskararen aldeko eta kontrako sektore sozialak. Hortaz, hiria behatoki egokia da jarrerak eta jokabideak aztertzeko. Harek bost sektore deskribatzen ditu, bakoitzaren kapitala (kulturala, ekonomikoa eta soziala) euskararekiko distantzia gurutzatu ondoren:

taula

Dena den, aniztasunaren eta multilinguismoaren inguruko gaiak izango dira, ziur aski, etorkizunean gure arreta gehien mereziko dutenak.

Baina horretaz hobe hurrengo batean hitz egitea.

Izan ongi!

Soziolinguistika hirian -1-

-n -kargitaratuta
2

images

Iazko Jagon jardunaldiei buruzko testuak eskuratu ditut Euskaltzaindiaren Euskera agerkarian: Euskararen biziberritzea Euskal Herriko hiriburuetan (Euskera. 2014, 59, 2). Egokia iruditzen zait hirietako dinamika soziolinguistikoaz gogoeta egitea, hiru euskal herritarretatik bat Euskal Herriko zazpi hiriburuetako batean bizi baita. Jardunaldietan ondo gogoratu diguten moduan, euskaldun gehienok gune urbanoetan bizi gara eta bizimodu hiritarra dugu. Kulturaren ikuspegitik lurralde osoa da continuum urbano bat.

Jardunaldi horietatik lau ideia partekatu nahi nituzke:

  1. Erabilera hirietan trabatua dago. Besteak beste, bi arrazoi aipatu izan dira: (bat) euskaldunen portzentajea txikia izanik, dentsitate txikikoak dira hiriko euskaldunen harreman-sare euskaldunak, (b) euskaldun horiek, sarri, errazago aritzen dira erdaraz euskaraz baino. Biak ala biak esanguratsuak dira hirien soziolinguistika begiztatzeko.
  2. Hiriaren dinamika euskararen kontra doa. Hiria deslekua da euskararentzat. Hiriak erantzukizuna leundu eta desarrarazi egiten du. Nola aplikatu arau komunitarioak komunitaterik ez dagoen tokian? Hiriak hizkuntzaren des-komunitarizazio prozesua azkartu dezake.
  3. Eduardo Apodakaren ustez, sasi-dilema batean bizi omen gara: (a) hiztun-erkidego trinkoak behar ditugu (gure baitara bildu, neokomunitateak sortu, babestokiak antolatu…), baina era berean (b) euskarazko jarduna zabaldu eta hedatu beharrean gaude: “fluxuetan behar dugu euskara, eguneroko fluxuetan eta ez babestoki mugatuetan”
  4. Euskararen etorkizuna hirietan anbibalentziaz josita dago. Nekez egongo da errezeta eta teoria itxirik. Horiek horrela, ziurgabetasun-testuinguruan jardun beharra dugu. Xabier Aierdik work in progress deitzen dio horri.

Oso ideia potenteak iruditzen zaizkit, sakontzea merezi dutenak.

On-line kurtso batean ikasiak

-n -kargitaratuta
Erantzun

lurraldea-eta-hizkuntza

Bi ikastaro egin berri ditut MOOC formatuan (MOOC: Massive Open Online Course). Bata UABk Coursera plataforman antolatutakoa; bestea UEUk Moodle plataformaren bidez emandakoa. Coursera MOOC ikastaroak antolatzeko berariazko plataforma da, Moodle ikastaro birtual tutorizatuak emateko sortua da, nahiz eta, malgua denez, MOOC formatuan ere ondo funtzionatzen duen. Ikastaro biak oso ezberdinak izan dira. Lehen begiratuan UABren ikastaroa hobeto antolatua iruditu zait: ikastunitate landuagoak, materialak ikastarorako berariaz sortuak, edukiak hobeto artikulatuak. Perspektiba zabalago batetik, ordea, ez dakit zer esan… UEUk antolatutako ikastaroa oso aberasgarria iruditu zait. Ikastaroa zein izen den? Euskararen lehentasuna eta hizkuntza prebentzioaren ikuspegia Euskal Herriko marko juridikoetan: etorkizuneko erronkak

Ikastaroak euskara eta lurraldetasuna landu ditu, hizkuntza ekologiaren ikuspegitik. Ataza pare bat proposatu du, bereziki interesgarriak iruditzen zaizkidanak.

Ekologiaren metaforatik tira eginik, arlo horretan natura-gune sare bat osatzea eta gune horiek pasabide ekologikoen sistema baten bidez lotzea proposatzen den era berean, ikastaroan ere halako zerbait proposatu da: nork bere eskualdean, lau arnasgune nagusi identifikatu (geografiko zein sozio-funtzional) eta horien arteko harremana indartzeko praktika ekologiko bat diseinatzea. Interesgarria. Hona batzuk:

  • Udaleko kirol eta euskara sailak eta herriko elkarte eta ikastetxeak uztartzea, eskola kirola euskara hutsez eskaintzeko; edo, Kataluniako “Plans educatius d’entorn” horien modura, tokiko eragile guztiak inplikatzea aisialdia euskaraz planifikatzeko.
  • Praktika komunitateak sortzea, hainbat administraziotan zein euskalgintza sozialean euskara planei buruz sortzen ari den jakintza partekatzeko.
  • Ikastetxeko eta euskaltegiko ikasleak inplikatzea, inguruko auzo euskaldunetako aiton-amonen hizkera dokumentatzeko.
  • Sentsibilizazio ikastaroak (Zergatik Ez, EusLider…) antolatzea, DBHko ikasleak eurak dinamizatzaile bihurtuta.
  • Arnasgune kontzeptua modu pedagogikoan azaltzea eta kurrikuluan integratzea.
  • Hileroko euskara-topaketak: helduak normalizazio-gaietan formatzen diren bitartean, ekintza ludikoak haurrentzat.
  • Eskualdeko arnasgune sozio-funtzionalen katalogoa egitea.
  • Mendi taldearekin batera, gune euskaldunak bisitatzea.
  • Gaztetxoak berri-emale bihurtzea, eta inguruko auzo euskaldunen albistegiak osatzea.

Proposamen bereziki originalik ez dagoela pentsa daiteke, baina hazi biltegi txiki baten moduan irudika daiteke… Baliteke horietakoren bat inon sustraitzea.

Beste atal batean, ikastaroan zehar landutako gaiak oinarritzat hartuta, gogoko testu edo material bat aukeratzea eta, iruzkin txiki batekin batera, partekatzea proposatu dute. Hor ere esteka-bilduma polita sortu dela iruditu zait. Adibidez:

Esan bezala, aberasgarria iruditu zait.

Estilo transduktoreak

-n -kargitaratuta
Erantzun

5185h4vYqxL._SY355_Transduktorea dispositibo bat da sarrerako energia eraldatu eta bestelakotu egiten duena. Gitarra elektrikoek, esate baterako, transduktoreak erabiltzen dituzte, soken bibrazioa korronte elektriko bilakatzeko. Transduktoreak energia-mota bat beste energia-mota ezberdin batean bihurtzen du.

Soziologia kritikoan ere transduktore kontzeptua erabili izan da (T.R. Villasante). Transduktoreak eraldaketaren katalizatzaileak dira: abiarazleak eta erraztaileak. Gizartea eraldatzeko aukera berriak ahabidetzen dituzten dispositiboak dira transduktoreak, eraldaketa integralagoak eta kontestu horretan sostenibleagoak ahalbidetzen dituztenak.

Estilo transduktorea ere erabili izan da, kontzeptu gisa: disposibo batetik harago, lan egiteko modu bati erreferentzia egiten dio. Estilo transduktorea, Villasanteren arabera, gure buruari hainbat galdera egitea da, gure jardunari zentzua emango diotenak: nondik jarduten dugu? (alegia, non kokatzen dugu gure burua?) norentzat jarduten dugu? zergatik? zertarako? nola?

Euskalgintzan gure jarduna estilo transduktore horiekin zipristindu behar dugula iruditzen zait: gure kanpainek, gure prozesuek, gure proiektuek… aukera berriak irekitzeko balio dezaten.

Soziolinguistika bigarren hezkuntzan

-n -kargitaratuta
1

opac-imageAspaldi (oso aspaldi), lagun batek Justo de la Cueva soziologoaren liburutxo bat utzi zidan: La negación vasca radical del capitalismo mundial. Liburu horretatik hasiera gogoratzen dut bereziki:

¡POR FAVOR! Sigue escuchándome! No apagues el sonido ni cambies la cinta. Sigue escuchándome unos pocos minutos. Yo lo necesito pero tu también. Ya habrás comprendido que te he dado el cambiazo de tu cinta Hortzak estuturik de Su Ta Gar por ésta que he grabado yo. Lo he hecho porque tú necesitas escuchar lo que voy a contarte y yo necesito que tú lo escuches. Tú necesitas escucharme porque no sabes lo que te pasa y eso es lo que te pasa. Que no sabes, que no entiendes lo que te pasa.

Hara non ikasi berri dudan esalditxo hori ez dela Justorena, Ortega y Gasset filosofoarena baizik: “No sabemos lo que nos pasa y eso es precisamente lo que nos pasa” (Ez dakigu zer ari zaigun gertatzen, eta horixe bera da gertatzen ari zaiguna). Ibarretxeri entzuna ikasi dut, erabakitzeko eskubideari buruz eman duen hitzaldian.

Denbora tartetxo bat daramat ideia horrekin bueltaka: 16 urteko gazte batek derrigorrezko hezkuntza amaitu dezake, euskararen soziolinguistari buruzko ezer gutxi jakin gabe. Mtz de Luna eta Jon Sarasoa aspaldi ari dira, nor bere aldetik, kezka hori adierazten. @Garaigoikoak ere sarri idatzi du horretaz [gogokoa dut bere soziolinguistika domestikoa].

Ulibarri programaren baitan, orain dela urte batzuk, Beñat Joan i Mari irakaslearen liburu bat euskaratu zuen Hezkuntza Sailak: Hizkuntza jarrerak lantzen. Jarrerak ikasgelan bertan lantzeko moduak azaltzen zituen. Interesgarria iruditu zitzaidan. Bernat-ek badu beste liburu bat arretaz irakurtzea merezi duena: Sociolingüística a l’aula. Una proposta per treballar la sociolingüística a l’ESO i el Batxillerat. Liburu horren esteka utzi dizuet, kuxkuxeatzeko: hemen.

Euskara eta subjektu politiko berriak

-n -kargitaratuta
Erantzun

jakin_208-720x1152Udan bi jardunaldiren berri izan dugu. Bat Iruñeko Katakrak liburu-dendan izan zen: ‘Herria, nazioa, estatua… eta euskararekin zer?’. Bigarrena Miramar jauregian: ‘Berrikunt za Politikoa: Konstituzio-Erreforma, Autogobernua, Erabakit ze-Eskubidea eta Independent zia’. Oso ezberdinak, baina biak interesgarriak. Batean zein bestean eztabaida izan da (balizko) prozesu konstituiente batean kontu identitarioek zein paper jokatu behar duten. Erabakitzeko eskubidea erabat inklusiboa izatea aldarrikatu izan da, eta Kataluniako ereduari begira, independentzia klabe nazionalean eraiki beharra, eta ez klabe nazionalistan. Horrek guztiak zer pentsatua ematen du, baita zalantzak sortu ere.

Unai Apalozaren testu batean irakurri nuen, talde batek jendartean eragiteko nahi konkretu bat duenean, lehen pausua subjektu politikoak eraikitzea dela: ahalik eta zabalenak, eta ahalik eta inklusiboenak. Horren arabera, subjektu politikoak eraikitzea operazio diskurtsiboa da, eta bi logika ezberdin bereizi ohi dira: logika esentzialista (subjektu politikoa a priori marraztea) ala hegemoniaren logika (subjektu politikoa prozesuan bertan eraikitzea). Kontua da: non geldituko da euskara subjektu politiko berri horien eraikuntzan? Zein leku izan behar du operazio diskurtsibo horietan?

Woolard antropologoak ideologia linguistikoei buruz esandakoak etorri zaizkit gogora. Haren esanetan, mendebaldeko kulturan hizkuntza baten autoritatea bi ideologia linguistikoren gainean eraikitzen da: egiazkotasuna eta anonimatua. Egiazkotasuna komunitate edo identitate baten adierazpide jator eta esentziala da, norberaren identitatea aldarrikatzeari dagokio. Hizkuntza gutxituen eta hizkuntza txikien biziraupenerako estrategiak horretan oinarritzen dira. Hizkuntza hegemonikoek, ordea, beren autoritatea anonimatuan oinarritzeko joera dute, eta hizkuntza inorena ez delako baloratzen da, unibertsala delako.

Bi diskurtso horietatik zeinekin erosoago? Edo hobe… bietatik zein eraginkorrago?

Susmoa dut ezin dela erantzunik egon. Ezin da aldeko eta kontrako faktoreen zerrenda bat egin, bietatik aukerarik onena zein den erabakitzeko.

Ez batak ez besteak ezin gaitu erabat ase.

Balantze linguistikoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Imagen1Sarri garrantzizkoa da jakitea izen bakoitzaren atzean zein kontzeptu izkutatzen dugun. Izenak izana zor. Izanak izena du. Garai batean, ziklo baten amaieran, balantzea egin ohi genuen. Egun, ez… egun, memoria egiten dugu: oroit-idazkia. Balantzea ekonomizistegia da, antza.

Halaxe da. Balantzea da negozio baten aktiboa eta pasiboa parez pare jartzea, negozioaren egoera zein den aztertzeko. Balantzea prozesu edo egoera bateko zirkunstantzien eta faktoren ikerketa konparatiboa da, prozesuaren balizko bilakabidea aurreikusteko. Balantze bat bi zutabetan irudikatzen dugu: aldeko faktoreak eta kontrakoak; alde sendoak eta ahulak. Balantze batek aukera ematen du begiratu bakar batean non gauden ikusteko.

Kataluniako Plataforma per la llengua elkarteak lan interesgarria argitaratu berri du, izenburu luze-luzea badu ere:

Balances lingüístiques entre el català i el castellà en les pràctiques institucionals i en els reconeixements legals de l’estat espanyol. Llibre blanc sobre el tractament del català respecte al castellà a l’estat espanyol. Balances Lingüístiques (pdf)

Azterketa konparatibo bat da, hainbat arlotan gaztelaniaren eta katalanaren arteko balantzea egiten duena: a) estatuaren oinarri linguistikoak; b) estatuaren irudi instituzionala, herritarrekiko harremanak, eta hizkuntzaren erabilera territoriala; c) enpresa publikoak; d) Europar Batasuna eta hizkuntzaren proiekzioa nazioartean; e) irakaskuntza; e) justizia; f) hedabideak; g) enpresa eta kontsumoa. Orotara 113 kasu adierazgarri aztertzen ditu.

Egileen ustez, katalanaren tamaina eta bizitasun bereko beste hizkuntzekin alderatuta, erabat anomaloa da katalanak bizi duena. Tamalez, eta estatuaren partetik borondate gutxi ikusten dute “erregimen linguistiko” anomalo hori gainditzeko.

Soziolinguistika eskuliburu bat, Valentziatik

-n -kargitaratuta
Erantzun

13016Aurreko sarreran Toni Mollà-ren erreferentzia erabili dut Valentziako hizkuntza egoeraz hitz egiteko. Toni Mollà-k Manual de Sociolinguistica liburua argitaratu zuen 2002an. Duela gutxi liburu horren laburpena eta iruzkina ageri da Revista Valenciana de Filologia aldizkarian, honako artikulu honetan:

SARAGOSSÀ, Abelard (2014): «Valencià i valencianisme en el Manual de sociolingüística de Toni Mollà», Aula de Lletres Valencianes. Revista Valenciana de Filologia, 4, p. 381-441

Hiru ideia egin zaizkit deigarri

Bat

Liburuak soziolinguistikaren ikuspegi kokatua eta konprometitua ematen du. Artikuluan esaten den bezala, liburua ez da teorian trabatzen den teknikari baten lana, baizik eta errealitatearekin konprometitua dagoen intelektual batena. Lan objektiboa da, baina konprometitua.

Bi

Hizkuntza komunitatea kontzeptu zentrala da. Bere ustez, hizkuntza komunitate baten elementu gakoak objektiboak zein subjektiboak izan daitezke. Objektiboak dira hizkuntza komuna izatea, hiztunak hizkuntza horretan eraginkorki komunikatzeko gai izatea, eta hizkuntza hori jendartean erabilgarria izatea.

Subjektiboak dira: (1) jarrera linguistikoak (mutur batean harrotasuna eta leialtasuna, eta bestean autogorrotoa), (2) erabilera-arauak, komunitate horretako kideen arteko harremana hizkuntza horretan izatea ahalbidetuko dutenak, eta (3) hizkuntza horri lotutako mundu sinboliko partekatua, komunitatea  bera errepresentatzen duena.

Elementu objektibo eta subjektiboen konbinazioak hiztunak kohesionatu, eta kontzientzia linguistikoa sortzen du.

Jarrerei arreta berezia ematen die, eta printzipio soziologiko klasiko bat gogora ekartzen du: “Si els homes defineixen unes situacions com a reals, aquestes situacions són reals en les seues conseqüències”

Hiru

Normalizazioari begira ere, hiru puntu azpimarratzen ditu: (a) funtsezkoa da hizkuntza komunitatea kohesionatzea; (b) normalizazio-proiektua jendartea bera modernizatzeko egitasmo batekin batera aurkeztu behar da; (c) lehen-lehen mailako hiru lehentasun aipatzen ditu: irakaskuntza, komunikabideak eta administrazioa. Edonola ere, arrakasta jendarteko atxikimenduak bermatuko duela uste du, eta ez horrenbeste erabaki administratiboek.

Hizkuntza gatazkaz hitz egiten du, eta gatazka agerian jartzeko beharra nabarmendu, “gatazka latentea denean, normalitatearen partetzat hartzen baita; eta kolokan jartzen ez bada, inbisibilizatu egiten baita”.

El nostre, valencià; el català, de tots

-n -kargitaratuta
Erantzun

DSC02971Gazte(ago) ginela arbuiatu izan ditugun opor-moldeetara makurtu izan gara azken urteotan. Umeak… badakizue 😉. Eguzkia, hondartza, hotela, piszina… Marc Augé antropologoaren lana gogoratzen duzue? Ez-lekua kontzeptua sortu zuen trantsitorioak izategatik lekua izena merezi ez duten lekuak izendatzeko. Leku antropologikoak dira, Augè-ren ustez, harremanetarako espazioak direnak, berezko identitatea dutenak, alegia. Ez-lekuak bestelakoak dira. Ez-lekuak dira, esate baterako: autopistak, hotelak, aireportuak edota supermerkatuak… Hondartzak ere… susmoa dut hondartzek ere badutela ez-lekua izatetik asko.

Valentziatik gertu egon gara. Hoteletik hondartzarako bidean, amona bat zetorren gure atzetik, 3-4 urteko bilobarekin. Elkarrekin hizketan ari dira. Atzera begiratu dugu, hau entzundakoan: “Xiquet, parla valencià”. Kontxo… borroka bera hemen ere! Portzierto… Ohartu zarete? Soziolinguistika katalanak garrantzi handia izan du gurean… baina valentziarrak izan dira gure erreferente nagusiak: Aracil, Ninyoles…

Oporretara etorri aurretik, Diversia aldizkariak hizkuntzari buruzko monografiko bat argitaratu zuen: La llengua catalana del present al futur. Aldizkaria Pompeu Fabra Unibertsitateak argitaratzen du, dibertsitate sozialari buruzko katedraren bidez. Herrialde Valentziarrari buruzko artikulua Toni Mollà kazetari eta soziolinguistari egokitu zaio. Hemen eskuratu daiteke: www.upf.edu/diversia/_pdf/Pais_Valencia.pdf

Toni Mollà-ren ustez, soziolinguista batek oso kontuan izan behar du espazio publikoaren gaur egungo krisia. Izan ere, politika instituzionalek –politika linguistikoek barne– espazio publikoa hartu behar dute oinarritzat: espazio fisikoa (kalea eta plaza), espazio mediatikoa (hedabideak) eta espazio birtuala (Internet). Toni Mollà-ren iritziz, politika komunikatiboetan zein politika linguistikoetan errentagarritasun soziala eta kohesio soziala bilatu behar dira. Bere ustez, Herrialde Valentziarrean bada defizit identitario garrantzitsu bat, komunikazio-sare konpartituen faltarekin zerikusia duena.

Beste formatu batean bada ere, Valentziako hizkuntza egoeraz asko ikasi daiteke Què ens passa, valencians!? dokumentala ikusirik. Bertan, Alina Moser alemaniar gazteak, aurreko dokumental batean herrialde katalanetako hainbat lurralde furgonetaz bisitatu ondoren, txirringa hartu eta herrialde valentziarra bisitatzeari ekin dio, valentzieraren osasun-egoeraren berri emateko. Esan bezala, alemaniarra da Alina Moser, eta ez daki gaztelaniaz; katalanez bai. Merezi du dokumentala ikustea. Oso-osorik ikusi daiteke youtube-n: hemen