Translinguismoaz hiru artikulu irakurri ditut oso denbora gutxian.
Oporren aurretik “Treballs de Sociolingüística Catalana” aldizkariaren 34. zenbakia eman zuten argitara. Besteak beste, Llorenç Comajoan-Colome irakaslearen artikulu interesgarri bat ageri zen bertan: Translanguaging i practiques transllenguadores en el sistema educatiu català. Gaiak kezkatzen nau, baina aitortu behar dut ez dudala oso iritzi landua. Horri buruzko beste bi testu pendiente nituen: (a) “Claves para entender el multilingüismo contemporáneo” liburuaren kapitulu bat (Ofelia García) eta (b) Hermes aldizkarian argitaratutako artikulu bat: Hizkuntza-ereduetatik translinguismorantz (Gonzalo Larrucea).
Ofelia Garciak New Yorkeko hezkuntza elebidunaren testuinguruan lantzen du translinguismoa. Eskola dual horietan ikasleak etxeko hizkuntzaren arabera eskolaratzen dituzte lehen kurtsoetan. Kasu batzuetan kosta egiten zaie ikaslea hispano hiztuna edo ingeles hiztuna ote den sailkatzea. Horren aurrean, ikasle horien hizkuntza-errepertorioa balioan jartzea da proposamena. Translinguismo praktika emantzipatzaile gisa bultzatzen dute .
Gonzalo Larruceak gure testuinguruaz dihartu. Bere ustez, gure hezkuntza-sisteman, historian, bi paradigma-aldaketa azpimarratu behar dira. Horietarik lehena ereduen sorrera izan omen zen, hautatzeko eskubidean oinarritua. Kontua da ereduen sistemak agortze-sintomak erakusten dituela. Egilearen ustez bi dira, batez ere, sintoma horiek: (a) neurri batean bada ere, sistema segregazio-iturria izan da eta (b) D eredua nagusitu da, baina hura ere oso urrun dago lortu beharko lituzkeen emaitzak lortzetik. Orain bigarren paradigma-aldaketa bat datorrela adierazten du, eredu eleaniztun orokor bat ekarriko duena. Eredu eleaniztun hori, bere ustez, translinguismora eraman beharko gintuzke, hizkuntzen arteko banaketa gaindituz. Horren defentsa sutsua egiten du. Bere ustez translinguismoa elkarrekin lotuta dauden kontzeptuen konstelazio interesgarri baten parte da: hizkunten arteko transferentzia, hizkuntza bitartekotzarako ariketak, heteroglosia, ikaskuntza dialogikoa…
Comajoan-Colomek ikuspegi kritikoa lantzen du. Lehen-lehenik bi bereizketa esanguratsu egiten ditu:
- Translinguismo espontaneoa vs. translinguismo pedagogikoa.
Translinguismo pedagogikoa ikaskuntza-prozesuaren baitan bi hizkuntzak nahastea da, helburu pedagogikoekin. Translinguismo espontaneoa ezberdina da: zerikusi handia du hizkuntzen alternantziarekin edo kode nahasketarekin. Hiztunak bere interakzioetan bi hizkuntzak nahasten ditu era espontaneoan. Horrek ez du zerikusirik bi hizkuntzetako bat ondo ez jakitearekin. Kode nahasketa ez da kontu aleatorioa. Zerikusia du egitura linguistikoarekin, baina baita beste hainbat elementurekin ere, hala nola identitateak, bi hizkuntzen arteko gaitasun erlatiboa edota hizkuntzekiko jarrera…
- Hizkuntzen ikuspegi finkoan oinarritutako translinguismoa vs hizkuntzen ikuspegi fluidoan oinarritutakoa.
Hizkuntzen ikuspegi finkoaren arabera, bi hizkuntzetako sistemak nahastea da translinguismoa. Ikuspegi fluidoaren kasuan, ordea, hizkuntzen arteko bereizketa bera da zalantzatan jartzen dena; hiztunak errepertorio zabala du eta osorik erabiltzen du komunikatu behar duenean. Hizkuntzen arteko bereizketa, haien ustez, sozio-kulturala da, ez linguistikoa.
Comajoan-Colomek Kataluniako testuingurua aztertzen du: translinguismo pedagogikoa, eta hizkuntzen ikuspegi finkoan oinarritua. Alde onak ikusten dizkio, baina kritikak ere egiten ditu. Besteak beste:
- Beharrezkoa da hizkuntzak bereiztea, ikasleek hizkuntza horietan gaitasun-maila altua lortzea nahi bada.
- Translinguismoak, berriro ere. ardura irakasleengan jartzen du bereziki.
- Translinguismoak hizkuntza gutxituak inbisibilizatu egiten ditu eta hiztunen ahalduntzea zailtzen du.
Gure artean Cenoz eta Gorter irakasleen planteamendua proposatzen da: translinguismo pedagogiko jasangarria deitzen diote. Haien ustez praktika translinguiskoek ikasketa sakona ahabidetzen dute, baina beharrezkoa da arriskuak neutralizatzea. Translinguismo pedagogiko jasangarria? Ez dakit, bada. Hala-moduzko izendapena iruditzen zait. Hazkunde jasangarriaren ideia ekartzen dit burura; “hazkundea” arbuiatzea zaila denez, adjektibatu egiten dugu: jasangarria. Translinguismoarekin berdin: etorri badatorrenez eta arriskuak neutralizatu behar ditugunez, behin ez, bitan adjektibatzen dugu: pedagogikoa eta jasangarria.
Hiru artikuluak hemen aurkitu ahal dituzue: