Hizkuntza politika justuak

Katalunian ere justizia sozialaren ikuspegi hori lantzen aritu omen dira. Duela gutxi Sergi Morales-Galvez irakaslearen erreferentzia batzuk iritsi eta bere artikulu bat topatu nuen: Què són polítiques lingüístiques justes? Els paradigmes actuals de la justícia lingüística

Egileak hasieratik aitortzen du  azterketa liberalismo igualitarioaren ikuspegitik egina duela. Tradizio liberalaren bi premisak gogorarazten ditu: (a) indibidualismo morala: norbanakoa da eskubideen sujeto; kolektiboen eskubideak soilik dute zentzua norbanakoek bere egiten dituzten neurrian; hizkuntzekin berdin; (b) pluralismo etikoa; ongiaren eta gaizkiaren kontzeptzio ezberdinak ditugu, eta denak dira balekoak.

Esan bezala, liberalismotik egindako azterketa bat da eta ikuspegia komunitarioa falta du. Hutsune hori onartzen du egileak berak. Komunitateak, azken batean, praktika sozialak, tradizio kulturalak, ikuspegi sozial partekatuak…biltzen ditu. Kontua zera da: zenbateraino hartu behar dira kontuan? Komunitateei balio intrinsekoa aitortzen zaie? Edo soilik norbanakoek garrantzia ematen dioten neurrian? Planteamendu komunitarioen eta liberalen arteko aldea hortxe omen dago.

Ikuspegi liberaletik justizia sozialaren mamia, funtsean, zera da: (a) norbanakoek baloratzen dituzten ondasunak eta interesak identifikatzea eta (b) ondasun horiek era ekitatiboan elkarbanatzea, irizpide jakinen arabera. Ariketa horretatik sortzen dira elkarbizitza gobernatuko duten eskubideak eta betebeharrak.

Nola ekarri hori guztia hizkuntzen arlora? Hizkuntza aniztasuna nola antolatu behar da, justizia eta ekitatea helburu baldin baditugu? Artikuluak ez du argi askorik ematen.Groso modo, ohiko 3 alternatiba azaltzen ditu: instrumentalismo linguistikoa (hizkuntza bat badugu, zertarako gehiago?), territorialismo linguistikoa (zona bakoitzan, hizkuntza bakoitzaren indarraren arabera, hizkuntza bat edo beste hautatzea), pluralismo linguistikoa (lurralde osoan hizkuntza biak ofizialtzea)… Sinplifikazio bat da, baino balio dezake ideia bat egiteko.

Egileak horren guztiaren kritika egiten du. Eta hiru hutsune nagusi ikusteko dio marko teoriko honi:

• Enfoke distributiboa (zenbat euskaldun eta zenbat erdaldun dagoen zonalde batean) ez da nahikoa; enfoke erlazionala behar da. Pertsona horiek guztiak kalean interakzionatzen dute. Interakzio horiek igualitarioak izan behar dira. Igualitarismo erlazionala deitzen diote horri.
• Komunikazioaren eta identitatearen arteko dilema faltsua da. Komunikazioa ez da soilik informazioa ematea eta hartzea. Kooperazioa ere komunikazioa da, baita botere-harremanak kudeatzea ere. Hizkuntza balio indexatorioa du: pertsonak sailkatzen eta kategorizatzen ditu. Tarte txikia da kategorizaziotik hierarkizaziora doana.
• Kontestua funtsezkoa da, hizkuntza hautatzeko eskubidea benetan erreala den jakiteko. Ekitatea horretara eraman behar da. Hizkuntzak hautatzeko pizgarriak eta mugak aztertu behar dira: zuzenak eta zeharkakoak, esplizituak eta inplizituak, kontzienteak eta inkontzienteak, sozialak, ekonomikoak, politikoak, lokalak, estatalak, globalak… Hor ikusiko dugu benetan ekitatea zenbaterainokoa den.

Iruditzen zait hiru kritika horietatik tiraka, ideia interesgarriak atera ahal direla, justiziaz soziolinguistikoaz gogoeta egiteko.

Artikulua osorik hemen: https://raco.cat/index.php/REAF/article/view/369994/463712 

Kontzientizazioa

Maite Puigdevall eta Joan Pujolar soziolinguista katalanek ez dute justizia sozialez hitz egiten; justizia soziolinguistikoa terminoa erabiltzen dute; justizia sozialaren kontzeptua hizkuntzaren egoerari aplikatua, alegia. Haien hitzaldi bat ikus daiteke youtube-n: «Conscienciació i agència en la construcció de la justícia sociolingüística»

Kontzientizazioa… Hitz bitxia. Portugesezko conscientização hitzetik dator. Paulo Freirek proposatu zuen, teoria kritikoan oinarritua.  

Maite eta Joanen ustez, justizia soziolinguistika ez da kontzeptu itxi bat… eztabaidarako eta borrokarako espazio bat bat da, injustizien gaineko kontzientziarekin zerikusi duena.

Paulo Freirek hiru fase bereizten zituen kontzientizazio-prozesu horretan: (a) fase magikoa, (b) fase inozoa eta (c) fase kritikoa. Oso gutxi gorabehera azalduta; fase magikoan mendekoak inpotentzia sentitzen du, kontra dituen indarren aurrean. Ez du ulertzen gauzak zergatik gertatzen diren eta etsi egiten du. Fase inozoan arazoak ikusten hasten da, baina dimentsio indibidual batetik soilik. Bere egiten ditu menderatzailearen ideiak eta jokabideak; eta ez daki bere burua nola askatu. Fase kritikoan sistema opresiboaren egitura ulertzen du bere osotasunean; gertatzen denaren arrazoiak ulertzen ditu; autoestimua eta autokonfiantza lortzen ditu, eta sistema aldatzeko aliantzak lantzen ditu.

Ederra da ikustea teoria kritiko horiek XXI. mendean ere lekutxo bat izan dezaketela. Ez zaizue iruditzen?

Hitzaldia hemen ikusgai: https://www.youtube.com/watch?v=2BmBubd545w 

Testu honen lehen parte irakurtzeko: hemen