Dolor de llengua

Hiztunek beren hizkuntzen gainbehera ikusita pairatzen duten mina edo patologia da “dolor de llengua”. Euskaraz, hizkuntza mina. Maite Puigdevall soziolinguista eta irakasleak horretaz hitz egin berri du UOC Universitat Obertaren podcast batean.

Bi lan esanguratsu eta mamitsu aipatu ditu bertan, biak aski ezagunak:

• Enric Larreulak, “Dolor de llengua” liburuan, katalanarekin kezkatuta dauden hainbat hiztun kontzienteren erantzun emozionalak aztertzen ditu. Elkarrizketa sakonen bidez, hizkuntza galtzearen sufrimendua deskribatzen saiaten da, eta horren ondorioak azaltzen ditu, ikuspegi emozional, somatiko eta sozialetik.
• Are ezagunagoa da gure artean Ferran Suay eta Gemma Sanginésen lana: Sortir De L’Armari Lingüístic: Una guia de conducta per a viure en català. Bertan hizkuntza sumisioaren ondorio psikologikoak aztertzen dira, eta hainbat baliabide eta sendabide proposatu, katalanez traumarik gabe bizitzeko. Ez dut horretan sakonduko, aski ezaguna delako eta badelako nik baino askoz hobeto azaldu dezakeenik.

Podkasta hemen: https://go.ivoox.com/rf/95499107

Hiztunaren gaitza

Handik gutxira, azaroan bertan, Ainize Madariagak hitzaldi bat eman zuen Arabako Campusean, Gizarte Langintza ikastegian, hain zuzen ere. Lekuagatik egin zitzaidan berezia. Hitzaldia bere liburuan oinarritu zuen (Hiznet graduondokoaren baitan eginda eta UEUk argitaratua): “Komunitatea hats bahiturik: hiztunaren trauma: diagnosia eta paliatiboak”

Ainizek muturreko kasu bat dokumentatu zuen: liburuan jakile izena ematen dion Zuberoko hiztun baten kasuan kontatzen du, txiki-txikitatik eskolan zein etxean euskara debekatu ziotena. Gerora, horren ondorioz, hainbat arazo psikologiko eta psikosomatiko izan ditu: erantzun azkar bat artikulatzeko zailtasunak edota eztarriko min kronikoa, esate baterako. Hainbat urtez terapian aritu ondoren, kontu biak erlazioa zutela aurkitu zuten. Liburuan jakilearen bizitza-istorioa eta haren minak kontatzen ditu. Datuak biltzeko, gaixoa elkarrizketatu zuen, baina baita harekin lan egiten zuen terapeuta ere.

Gehiago jakiteko:

• Hitzaldearen bideoa, EHUko kanalean.
• Artikulua, BAT soziolinguistika aldizkarian
• UEUk argitaratutako liburua (kapitulu bat jaitsi daiteke pdf formatuan)

Grieving the loss of my language / Hizkuntza galtzearen dolua

Poesia euskarri ezin egokiagoa izan daiteke hizkuntzaren dolua adierazteko. Iazko azaroan, Yael Peled eta Mariona Miret hizkuntza aktibistek poesia-emanaldi bat antolatu zuten horren inguruan. Deialdia sare sozialen bidez egin zuten eta hizkuntza dolu horri buruzko poemak eskatu zizkieten hizkuntza gutxitako hiztunei. Emanaldia Zoom bidez egin zuten, eta hainbat hizkuntzatako testigantzak jaso zituzten: Alguer hiriko katalana, galesa, Jersey uharteko jèrriais hizkuntza, sardiniera, Suediako meänkieli hizkuntza, ojibwe, irlandesa, Gaskoniako okzitaniera edota yoruba, besteak beste.

Ez dut grabazioa inon aurkitu, baina ez dut euskarazko poemaren aipamenik ikusi.

Bizi minaren olerkian, JA Irigaray

Kasualitate horietako bat izango da, ziur aski. Egun hauetan, aspaldiko liburuen artean ibili naiz, orden pixka bat jarri nahian. Horietako liburu bat hartu, ireki, eta engantxatu egin nau. Poesia liburu bat zen: Bizi Minaren Olerkian, JA Irigarairena.

Liburu zaharra da, 1986koa. Gaur egun ezezagun samarra, baina hango poema asko erraz ezagutuko dituzue, Benito Lertxundiren ahotan zabaldu zirelako: Bizkaia maite; Oi gure herria; Beti penetan; Orbaizetako ola… besteak beste.

Hizkuntza galtzearen dolua ederki adierazten duen poema bat dago tartean:

Herrixka anitzetan haurrak erdaraz

jo eta kea

amatxik erdaraz jakin ez,

eta mendiak, zuhaitzak

errekak, burkaitzak

alimaleak, egaztiak

izenak, deiturak

denak euskaraz mintzatu arren

agian aurki ez bide da euskararik

euskara bizirik

herri horietan entzunen,

ai, ei, erraietako oinaze eta mina!

Euskara

mendetakoa, mundukoa,

gurea

ote haiz hain hil urren?