Topalabea taldeak argitaratu duen “Berrindartu eta Jauzi” txostena interesgarria da alde askotatik. Neroni bereziki iradokitzailea iruditu zait Karmelo Aiestak ikuspegi sistemikoaz egin duen azalpena. Gutxi gorabehera, honako panorama marrazten du:
- Euskararen gizarte sistema oso egonkorra da. Erabilera %10-%15 tartean dago, eta jauzirik eman ezean, ez du ematen hor aldaketa handirik egon daitekeenik. Egindako ahaleginek errendimendu (erlatiboki) apala izan dute, eta azpisistema batek egiten duen ahalegina (euskararen azpisistemak) beste azpisistema batek neutralizatu eta baliogabetu egiten du (gaztelaniaren azpisistemak). Indarrak berdindurik antzematen dira. .
- Horren aurrean, gure buruari erronka berri bat jarri beharko genioke: denon artean egoera desiratu berri bat definitu, alegia. Egoera desiatu hori iradoki ere iradokitzen du Karmelok: hurrengo hamarkadetan erabilera galizieraren edota katalanaren mailara eramatea, hau da, %30-%40 tartera.
Ikuspegi sistemikoak ekarpen interesgarriak egiten ditu. Sistemetan “palanka-puntuak” egon ohi direla dio. Horren arabera, funtsezkoa da palanka-puntu horiek identifikatzea, horiek erakusten baitute sistemaren zein puntutan eragin behar den, eraldaketa sakonak eragiteko. Ez da erraza. Antza denez, puntu horiek kontraintuitiboak izaten dira. Ez dira egoten espero ditugun lekuetan. Eta, sarri, kontrako norabidean egiten dugu indarra, egin beharrekoa egiten ari garelakoan.
15-15-15 aldizkaria ezagutzen duzue? Orain dela urte pare bat, Donella Meadows zientzilariaren artikulu polit bat argitaru zuen. Oso izenburu esanguratsua du: “Sistemekin dantza egitea”. Haren ustez, ezin da aurreikusi sistema batean zer gertatuko den; ezin ditugu sistemak erabat kontrolatu; ezin ditugu, besterik gabe, sistemak nahi dugun puntura eraman. “Hau egiten badugu, hau lortuko dugu” dioen leloa kimera bat da. Gehienez ere imajinatu ahal dugu sistema nora iristea nahiko genukeen, eta, gero, sistema zaindu, mimatu eta lagundu ahal dugu, etorkizun hori posible egiteko. Bere hitzetan, egin ahal dugun gauza bakarra horixe da:sistemekin dantza egitea.
Dantza, lorezaintza, musika, eski egitea… Horien modukoa da sistemekin lan egitea. Jarduera horiek guztiek egiten ari garenari adi egotea eskatzen dute, erne egotea… Beharrezkoa da oinarrizko trebetasun batzuk izatea, baina, batez ere, maitasun dosi handia eta pasio puntu bat.
Donella Meadows-ek zenbait aholku ematen ditu, sistemekin dantza egiteko:
- Sistemari adi egotea eta ulertzen saiatzea… baina, batez ere, sistemaren erritmoa hartzea: iritsi den lekura nola iritsi den antzematea, sistemaren historia ezagutzea, etorkizun posibleak aurreikustea…
- Sistemaren egitura ere aztertzea: bertan esku-hartzen duten elementuak, jokoan dauden indarrak, sistemak dituen mekanismoak…
- Aurreiritziak baztertzea. Sistemek beti ez dute funtzionatuko guk espero dugun moduan.
- Informazioa biltzea, sistema hobeto ulertzeko. Sistemaren barruko gertaerak ere behatzea, eta kanpoko faktoreek nola eragiten duten ikustea.
- Halere, kontuan izatea dena ezin dela neurtu. Garrantzitsua eta pertinentea dena aztertu behar da, ez soilik neurtu daitekeena.
- Konplexutasunari beldurra kentzea; gure inguruan non-nahi dagoela onartzea; konplexutasuna “ospatzea”
- Sistemak, beste ezeren gainetik, interkonexioak direla ohartzea… pertsonen arteko interkonexioak ere bai. Testuinguru horretan, harremanak zaindu behar dira. ZAINTZA funtsezko elementu bat izan daiteke.
- Esku-hartzea balioetan oinarritu. Esku-hartzeak zer nolako ondorioak izango dituen jakitea zaila denez, izan dadila gure balioekin koherentea, behintzat.
Artikulua hemen irakur daiteke: Bailar con sistemas
Izan ongi!
