Hileko artxiboak: martxoa 2018

HPP: Hizkuntza Politika eta Plangintza

-n -kargitaratuta
Erantzun

GUSTATU ZAIT Iñaki Martinez de Lunak Bat 104 aldizkarian argitaratu duen testua: Akademia eta Hizkuntza Politika.

Testu batzuk biribil-biribilak dira, eta gaia agortu egiten dute. Esan beharreko guztia esan esaten dute. Beste batzuek, aitzitik, tira egiteko moduko hari-mutur ugari uzten dituzte. Ateak ireki eta irakurtzen jarraitzeko irrika pizten dute. Iñakiren testua bigarren horietakoa da. Bejondeiola!

Hari-mutur horietako batzuk ekarri ditut hona:

(1) Zer da unibertsitatearen gizarte erantzukizuna euskararekiko? Unibertsitateak hizkuntza indarberritzeari ekarpena egin beharko lioke: ekarpen teorikoa eta ekarpen aplikatua. Horretarako bi bide ditu: irakaskuntza eta ikerkuntza. Mtz de Lunak esana du irakaskuntza unibertsitarioan hutsala dela soziolinguistikaren pisua. Ikerkuntzan egoera hobea da. Interesa antzematen da, baina gehiago da gizarte eragileen interesa, unibertsitatearen ekimena baino.

(2) Ez dago erabateko adostasunik Hizkuntza Politikaren eta Hizkuntza Plangintzaren arteko harremanez. Politikaren ondorioa da planifikazioa? Ala planifikazio baten baitan zehazten da hizkuntza politika? Diferentzia kontzeptualak daude, baina HPP (Hizkuntza Politika eta Plangintza) termino konposatua erabiltzea egokia da. Lagungarria da marko kontzeptual bateratu bat osatzeko.

(3) Hizkuntza planifikazioak lau arlo arketipiko azpimarratzen ditu: (a) statusaren plangintza, (b) corpusaren plangintza, (c) eskurapenaren plangintza, (d) prestigioaren plangintza.

(4) HPPari buruzko teoria baten beharra azpimarratu izan da. Baldauf irakasleak lau enfokeren arteko interakzioa proposatzen du: a) enfoke klasikoa, b) gestio linguistikoa, c) domeinua edo jardun-eremua, d) enfoke kritikoa. Enfoke klasikoak modelazioarekin du zerikusirik: egoeran eragiten duten faktoreak identifikatu eta horietan eragin. Gestio linguistikoak, ordea, arazoak identifikatzea eta konpontzea proposatzen du. Hirugarren enfokeak lanean, familian, kalean… jardungune bakoitzean hizkuntzak duen lekua aztertzea proposatzen du, neurri egokiak definitzeko. Enfoke kritikoak hegemonia eta botere-harremanak aztertzen ditu.

(5) Beste aditu batzuek uste dute zaila dela HPParen teoria osatu bat sortzea. Euren iritziz, aski da ikerketarako eremuak zein diren ondo definitzea. Alde horretatik, Tollefson-ek, esate baterako, 8 iker-lerro proposatzen ditu

  • HPParen baitako jardunbide egokiak eta huts egindako politikak eta planak.
  • Tokian tokiko marko legalaren garrantzia aztertzea.
  • Teoria politikoak eta politikaren prozesuek HPParekin duten lotura aztertzea.
  • Migrazioak, estatuen eraketa, gatazka politiko.
  • Lidergoen eta diskurtso politikoen papera HPP eratzeko.
  • Identitate sozialak eta botere harremanak.
  • Estatuak eta komunikazioaren etnografia.
  • Hizkuntza gutxituetako hiztunen eskubideak.

Mtz de Lunak arrazoi du. HPP bere bidea egiten ari da nazioartean, eta lan horiek guztiak ez dira guregana iristen ari. Unibertsitatearen hutsunea izan daiteke.

Opari txiki bat utzi dizuet, gai horietan gehiago sakontzeko:

 

 

Hizkuntza-liberalismoa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Soziolinguistika hiztegiaren arabera, hizkuntza-liberalismoa ukipeneko edo gatazkako egoeretan inolako esku-hartzerik ez egitea babesten duen hizkuntza-ideologia da.

Enciclopèdia Catalana-k 2001ean argitaratu zuen Diccionari de Sociolinguistica liburua askoz zurrunagoa eta esplizituagoa da:

Gatazka egoeran dauden hizkuntzen arteko desokera sozialean esku-hartzerik ez egitea aldarrikatzen duen hizkuntza-ideologia da liberalismo linguistikoa. Statu quo desigualitarioa eta asimilatzailea onartzea da. Estatu baten politika asimilatzailearen ondorioz menderatuak diren hizkuntzen etorkizuna ustezko bilakabide natural baten esku uztea aldarrikatzen du. Gatazka linguistikoaren aurrean ustezko neutralitatea defendatzen duen diskurtso soziolinguistiko bat da, alegia. 

Duela egun gutxi, Legebiltzarrean egon da Hizkuntza Politikako sailburua, Jaurlaritzaren  agenda estrategikoaren nondik norakoak azaltzeko. Laura Garridok Alderdi Popularraren ikuspuntua eta irizpideak azaldu zituen bertan. Honako hauek:

  • Euskal gizartearen aniztasuna errespetatzea
  • Hizkuntza hautatzeko askatasuna bermatzea
  • Hizkuntza politikak erabakitzeko kontsentsua bilatzea
  • Hizkuntzari buruzko inposizio-politikak arbuiatzea
  • Autonomia Erkidegoko egoera soziolinguistiko anitzak aintzakotzat hartzea
  • Hizkuntza politikan neurri koertzitiboak eta zigortzaileak batzertzea, batez ere enpresari eta komertzioari dagozkielarik
  • Hezkuntza arloan askatasun linguistikoa bermatzea
  • Hizkuntza eskakizunak esleitzeko araudia aldatzea
  • Hautaketa prozesuetan hizkuntza baloratzeko irizpideak berrikustea, lekuan lekuko egoera soziolinguistikoari egokitzeko

Neoliberalismo linguistikoa zer den definitu beharko banu, nekez aurkituko nuke adibide hoberik.

Aurkezpena hemen duzue ikusgai: bit.ly/2GD9VX4

Hizkuntza biziberritzea, ekintza komunitarioa

-n -kargitaratuta
Erantzun

Orain dela hiru aste Oscar Rebollo irakaslearen hitzaldi (labur) batera joateko aukera izan nuen. Oscar Rebollo soziologoa da, parte hartzeari buruzko lan ugari egin du, eta azken urteetan Bartzelonako udalean lan egin du, parte hartze komunitarioaren alorrean.

Haren ustez, herritarren parte hartzea eta parte hartze komunitarioa bi gauza dira, eta ondo ezberdindu beharko lirateke. Aldea da nork parte hartzen duen eta zertarako.

Herritarren parte hartzeaz hitz egiten dugunean:

  • Nork parte hartzen du? Herritarrok, DENOK
  • Zer da parte hartzea? Erabakiak elkarrekin hartzea? Sarri, IRITZIA ematea besterik ez (edo kasurik onenean deliberatzea)

Parte hartze komunitarioaz hitz egiten dugunean:

  • Nork parte hartzen du: GUK, komunitateko parte garenok, edo arazoa dugunok
  • Zer da parte hartzea? EGITEA. Arazo kolektiboei irtenbide kolektiboak ematea.

Hitzaldian administrazioaren ikuspegitik hitz egin zuen. Zein da administrazioaren zeregina ekintza komunitarioan? Zaila da aldez aurretik esatea. Lehenik territorio horretan zer dagoen jakin behar da. Kapital sozial nahikorik bada… pertsona aktibo, elkarte ugari eta eragile sozial mobilizatuak badaude, proiektu autonomoak indartzea eta erraztea da eginkizuna: “giltzak ematea”. Tori! Hemen dituzue baliabideak. Egin ezazue! Halakorik ez dagoen kasuan, hori da erronka: komunitatea sortzea.

Nonbait entzuna dut, komunitatea sortzeko proiektuak behar direla, oso-oso zaila dela komunitatea ideia baten inguruan sortzea. Proiektu komunak behar dira, jendea batu, trinkotu eta aktibatzeko.

Handik gutxira, Iñaki Markok bultzatzen duen e5 proiektuaren inguruan irakurtzen egon nintzen. Trinko-trinkoa da euskonews aldizkarian argitaratu duen artikuluaren izenburua: Komunitatearen kapitalak abiapuntu, etorkizuneko eszenarioak helmuga. Gauza asko esaten du hitz gutxitan. Enfokeak asko du berrikuntzatik: hizkuntzaren biziberritzea garapen komunitarioaren ikuspuntutik aztertu eta hiztun komunitatearen aktiboak identifikatu, aurrera egiteko palankak hor daudelakoan. Esan bezala, arazo kolektiboei irtenbide kolektiboak ematea da ikuspegi komunitarioaren muina. Jakinmina dut proiektutik nolako proposamenak sortuko diren ikusteko.

Egia esan, niri askoz errazagoa egiten zait ikuspegi komunitarioa tokian tokiko errealitatetik irudikatzea. Ekintza komunitarioaz zerbait entzun edo irakurri dugunean, hiri edo auzo mailako planifikazioari lotuta egon da. Eta hala da. Ekintza komunitarioa territorioari oso lotua dago. Territorioan dauden eragileak identifikatu, elkarrekin harremanetan jarri, saretu, konplizidadeak sortu, eta aurrera egin. Erakargarria bezain konplexua.

Nago euskalgintzak eskuartean dituen erronka eta proiektu batzuek asko irabaziko luketela ikuspegi komunitario horretatik begiratuko bagenie. Ulertzen didazue, ezta?

 

 

Makiavelikoak ote gara?

-n -kargitaratuta
1

DILEMA KLASIKOA da: zer da hobe, derrigortzea ala limurtzea? Esan nahi baita, zer da hobe, euskararen mundua lobby moduan egituratzea, kontrabotere gisa jarduteko, ala erakargarritasuna lantzea.

Behin, horretaz ari zela, Xabier Erizek Makiaveloren Printzea liburua poltsikotik atera zuen eta irakurtzeari ekin zion:

Eztabaida sortzen du ondorengoak: ea zer den hobe, maitatuta izatea ala beldurra ematea;  erantzuna da biak batera liratekeela onak, baina gauza biak bateratzea zaila denez, askoz ere seguruagoa dela beldurra ematea maitatua izatea baino, bietako bat faltatzera.

Harek bigarrena nahiago zuela iradoki zuen.

Tomas R Villasante soziologoaren arabera, dilema horien aurrean, ardatza aldatzea da gakoa; dilema tetralema bihurtzea, alegia. A ala B dikotomia gainditu eta aukera berriak sor litezke: A eta B edo ez A eta ez B. Bietako bat. Edo derrigortasuna eta atxikimendua erabat bateragarria izatea lortzen dugu, edo ikuspegia zabaltzera behartuta gaude: ez derrigortasuna, ezta atxikimendu pertsonal hutsik ere.

Kike Amonarrizek oso era bakan-betean esana du: beharra da gakoa. Erabilgarria ez ezik, beharrezkoa ere izan behar da. Derrigortasuna ez; beharrezkotasuna.