Hileko artxiboak: otsaila 2018

Lau apunte, diskurtsoei buruz

-n -kargitaratuta
Erantzun

Topaldian egoterik izen ez genuenez, zain egon gara hango hitzaldien bideoak sarean ikusi arte. Diskurtsoen gaia  interesgarria iruditzen zait, hainbatek ematen dion zentralitatea ematen ez badiot ere.

Orotara, lau apunte osatu ditut: lehenengo biak Topalditik bertatik atereak, eta beste biak handik kanpo.

 

— 1 —

Belen Urangak 6 diskurtso definitu ditu bere hitzaldian, eta bakoitzaren erronkak azaldu ditu:

  • Hizkuntza eskubideen diskurtso. Bere ustez balio handia du, baina egokitu beharra dago, justiziaren diskurtsoa txertatzeari begira.
  • Balio pragmatikoaren diskurtso.
  • Identitatearen diskurtso. Ondo funtzionatzen du, bain arazo larria du: identitate hori partekatzen dituenak soilik interpelatzen ditu.
  • Balio demokratikoak, bizikidetza, errespetua.
  • Gutxiengoen diskurtsoa. Subordinazioa, hegemonia, ahalmentzea… feminismoak ekarpen ahaltsuak egin ditu.
  • Iraunkortasunaren eta ekolinguistikaren diskurtsoa.

Oso sintesi lan ona iruditu zait; oso argazki ona.

— 2 —

Eneko Gorrik bi egitasmo aurkeztu ditu, Lapurdiko kostaldean zertan ari diren erakusteko: Mintzalasai eta BAM dinamika. Batak inpaktazioa du helburu; besteak konpaktazioa. Sedukzioa bilatzen du lehena: irekia da, koloretsua, alaia… Erdaldunekiko mezua eraikitze aldera — Enekoren esanetan — hiru elementu erabili ohi dituzte:

  • Ekologia linguistikoaren printzipioak: “Euskara, munduko beste 6.500 hizkuntzak bezala…”
  • Dimentsio partekatua: “Euskarak batzen gaitu, euskara da partekatzen duguna…”
  • Arduraren ideia: “Hizkuntzaren inguruan egiten ditugun hautuek ondorioak dituzte”.  Alde horretatik, larritasun klimatikoaren ideatik tiraka, larritasun linguistikoaren ideia zabaltzen hasi dira: egoera larria da, egin ahal dugun oro urjentea da..

Hiru elementu horiek etengabe errepikatzea da trukua. Diotenez, komunikazioan hori da gakoa: errepikatu, errepikatu, errepikatu… Elementuei testuinguru ezberdinetan forma ezberdinak eman, baina intsistentea izan. Sarri ezer berri ez esatearen sentsazioa izango duzu. Berdin dio. Komunikazioa errekutsiboa da, beste ezeren gainetik.

— 3 —

EAEko Euskararen Aholku Batzordearen eskariz, lantalde bat aritu da euskararen gaineko oinarrizko diskurtsoak aztertzen, kontrastatzen, berritzen eta bateratze bidean jartzen. EGOD egitasmoa da: Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoaren lanketa. Horren baitan bost diskurtso identifikatu dituzte:

  • Errespetuaren diskurtsoa
  • Balio pragmatikoarena
  • Diskurtso sustatzailea
  • Diskurtso aldarrikatzailea
  • Diskurtso mesfidatia

Lanketa interesgarria egin dute, nahiz eta —aitortu beharra dut— barru-barruan desorosotasun puntu bat sortzen didan. Bost diskurtso horietatik onarpenik zabalena duten ideiak hautatu dituzte, eta horiekin diskurtso berri bat osatu nahi izan dute: euskararen gaineko diskurtso partekaturako zoru komuna deitu diote.

Esan bezala, 21 esaldi hautatu dituzte horretarako: 21 “meme” (kultura transmisioari buruzko teorietan, buru batetik bestera transmititu daitekeen informazio unitate minimoa da “meme”). Hemen jaso dituzte (pdf).

— 4 —

Behin Mikel Irizarri hala erantzun genion: “Diskurtsoak egokitu ez… diskurtsoak ugaritu egin behar dira. Diskurtso katalogo oso bat sortu beharra dago”. Nork berea aurkitzeko moduko katalogoa…

Lehengusinaren omenez

-n -kargitaratuta
Erantzun

Joan den astean lehengusina zendu da.

Gogorrak dira agurrak. Are gogorragoak hunkigarri egin nahi direnean: bibolinaren doinua, Lete (Xalbadorren heriotza), Mikel Laboa (harek bezala elurra hautatu baitu, hemendik urruntzeko), poema bat:

Negar egin ahal duzu, joan egin delako
Edo irribarre egin, bizirik izan delako.

Begiak itxi ahal dituzu
eta otoiz egin, itzul dadila desiatuz
edo begiak ondo ireki, 
inguruan utzitakoa klaru ikusteko.

Bihotza hutsik sumatu ahal duzu, dagoeneko ikusterik ez duzulako
Edo mukuru, ordura arte partekatu duen amodioaz beterik.

Negar egin ahal duzu. Gogoa eta aldartea itxi, 
hutsuneri begira paratu, eta etorkizunari bizkarra erakutsi.
Edo —harek nahi lukeen moduan— irria egin, 
begiak zabaldu, maitasuna nonahi banatu, eta aurrera segi.

[poema eskoziarra]

Oroitzapenak ere ugari. Gurea familia apal eta xumea da. Geu ere immigrante familia bat gara. Arabako mendebaldetik Bilbo, Gasteiz eta Arrasate aldera barreiatutakoak, bizimodu eta ogibide hobe baten bila.

Familiako lehen euskaltzale militantea izan zen lehengusina… Aek-n jardun zuen, UEUn ere bai, eta —Bertsozaleen Elkarteko datu-baseari kasu egiten badiogu— txapelketa batean inoiz parte hartu zuen lehendabiziko emakumea izan zen. Gure familiaren historia txikian, bidegile izan da. Adiorik ez!

Soziolinguistika lubakietan

-n -kargitaratuta
Erantzun

2013an Soziolinguistika Klusterrak BAT aldizkariaren zenbaki monografiko bat argitaratu zuen euskal soziolinguistika ikerketari buruz. Blog honetan bertan egin nuen haren iruzkina: «Begirada bat ikerketa kritikoari».

Asteon, Institut d’Estudis Catalans institutuak iaz antolatu zuen mahai-inguru baten bideoa ikusten ibili naiz: «La recerca que necessitem». Jon Pujolar irakaslearen gidaritzapean, lau arlotako eragileak bildu ziren bakoitza zertan ari den azaltzeko eta, ikerketari dagokionez, beharrak non ikusten dituen azaltzeko. Unibertsitatea, hizkuntza normalkuntza, osasungintza eta gizarte mugimendua egon dira ordezkatuak. Gutxi gorabehera, honako hauek esan zituzten:

  • Unibertsitatean eleaniztasunaren kudeaketari buruzko kezka azaldu da, eta horren inguruko ikerketaren beharra azpimarratu. Dena den, kritika bat edo beste jaso zuten, unibertsitatean eleaniztasuna esaten denean, azken batean, ingelesari lekua ematea besterik ez baita.
  • Hizkuntza normalkuntzatik, inkesta soziolinguistiko batetik hurrengora dagoen tarte horretan ondo ari ote diren aztertzeko moduko ikerketak behar dituztela adierazi dute. Inpaktu-ebaluazioari buruz ari direla iruditu zait. Gurean ere bada horren beharra: zer lortzen dugu egiten duguna egiten dugunean?
  • Osasungintzan profesionalen eta erabiltzaileen arteko hizkuntza erabilerak aztertzeko beharra aldarrikatu dute. Horrez gain, gaizki ulertu ez badut, anbulatorioak eta mediku-kontsultak ikerketa soziolinguistikoak egiteko espazio pribilejiatuak direla defendatu dute. Kalean gertatzen diren interakzio berdinak anbulatorioan bertan behatu daitezke errazago. Portzierto, inork al daki hemengo Osakidetzan horrelako zerbaitetan ari ote diren?
  • Gizarte mugimenduaren ikuspegia Plataforma per la Llengua erakundeak ekarri du. Hizkuntzaren egoera arloz arlo aztertzeko egin dituzten lanak azaldu dituzte, gehienetan hizkuntza eskubideen urraketari lotutakoak. Beharrei dagokienez,  auzoz auzoko azterketak egiteari ekin diote, maila horretako interbentzioak egiteari begira.

Egoera ez zait batere arrotz egin. Horretan, hango eta hemengo egoerak ez dira horren ezberdinak. Unibertsitateak ikerketa teorikoak eta nazioartean homologagarriak bultzatzeko arriskua aipatu dute. Beren ustez, lubakietan lehen lerroan dauden/gauden entitateei dagokigu gure beharrak mahai gainean jartzea eta ikerketa lerro berriak abiatzeko  presionatzea. Oker ez banago, Patxi Juaristik antzeko ideia adierazi zuen BAT aldizkarian.

Salbuespenak salbuespen, lubakiak eta ikerketa ez dira, sarri, bateragarriak.

Gustukoa dut Marina Garces filosofo katalanari behin entzundakoa: teoriaren inpotentziaren aurrean, pentsamenduaren potentzia. Haren ustez, teoriak ideia “kosifikatuak” dira: produktu bat. Pentsamenduaren potentzia harago doa. Elkarrekin pentsatzeko denborak eta espazioak behar dira: esanguratsuak, gertutik interpelatu egingo gaituztenak. Ikerketaren funtzio interesgarrienetako bat horixe litzateke: denbora eta espazio horiek elikatzea, eta ez horrenbeste lanketa teorikoa.