Hileko artxiboak: urria 2017

Adarbakarrak euskal kulturan

-n -kargitaratuta
Erantzun

JARON ROWAN kultur ikerlariak [Cultura libre de estado] adarbakarrei buruz hitz egin du. Adarbakar deitzen die errealitate arrunt eta kaskarrari men egin gabe, errealitate irudimentsu eta alternatiboak sortzen dituzten hainbat praktika, paradigma, espazio eta sare berriri. Kulturaz ari da. Adarbakarrak gure nahimenekin eta gure desioekin du zerikusirik.

Adarbakarrak errealitate arinak dira, biziak. Mugimenduan dira: etengabe eraiki bidean. Zaila da beren errealitatea akotatzea. Euskal Herria Zuzenean adarbakar bat da, Gasteizko Oihaneder Euskararen Etxea ere bai, eta Atarratzeko Prefosta ostatüa ere bai… hiru aipatzeagatik. Jakin aldizkariaren 215-216 aleak horietaz jardun zuen (Jakin: Kultura autoderminatuko balitz).

Administrazio publikoek ez dakite zer egin adarbakar batekin. Lagundu? Nola? Diruz? Kontratu bat eskainiz? Baliabideak emanez? Sarri horietako bat ere ez: ez-ikusiarena egiten dute, edo bazter utzi, edo kontra egin. Legea kontserbadorea da, eta adarbakarrak ez dira erosoak: zerbitzu juridikoen buruhauste eta amets gaizto bihurtu dira.

Zaragozan #TramitarUnUnicornio izeneko jardunaldi bat antolatu zen, adarbakarrei buruz hitz egiteko. Aztertu nahi zuten gizarte zibilaren proposamen kulturalei lekua nola egin, arlo publikotik. Nola on(h)artu, alegia. Jardunaldiaren materiala interneten dago. Nago erantzun gutxi entzun zela, zailtasun juridiko eta administratiboak nabarmentzetik harago.

Silvio Rodriguezen El Unicornio Azul abestia jartzeko tentazioa izan dut, baina horren ordez Xarnege folk taldearen abesti bat utzi dut hemen. Xarnege Gaskoniako eta  Euskal Herriko tradizioak, kulturak eta hizkuntzak uztartzen dituen folk musika talde bat da. Abestiak L’unicòrn-Adarbakarra du izenburu.

Zertaz ari gara, normalizazioaz ari garenean?

-n -kargitaratuta
Erantzun

URTZI URRUTIKOETXEAK Hitz Adina Mintzo zikloaren barruan emandako hitzaldi baten izenburua da: «Zertaz ari gara hizkuntza normalizazioaz ari garenean?». Berria egunkarian azaldu zuen bere tesia: «Gaztelaniaren makulua erraz onartzen dugu euskaldunok». Halako des-ikaste prozesu bat planteatzen du; zenbaitetan gaztelaniari uko egiteko prest egotea; gaztelaniaren des-hazkunde bat, nolabait esatearrren.

Normalizazioaz Urtzik azaldu zuen terminoa batez ere gure inguruan errotu eta zabaldu dela: gurean, Galizan eta Herrialde Katalanetan. Hemendik kanpo bestelakoak erabiltzen dira usuago: aménagement linguistique, language planning, language policy…  Agidanez, beste askotan bezala, hizkuntza normalizazioaren terminoa zein kontzeptua soziolinguistika katalanatik heldu zaigu.

Soziolinguistika hiztegiaren arabera, normalizazioa da minorizazio-egoeran dagoen hizkuntza egoera horretatik atera eta gizarte-esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua. Egokia iruditzen zait, baina badakit terminoak berak ezadostasunak sortu dituela batean zein bestean.

Jakin aldizkariak uda partean antolatu zuen “Euskara, generoa, jatorria eta klasea gurutzatzen diren lekuan” izenburuko jardunaldian Maria Reimondez idazle eta itzultzaile galegoari normalizazioaz galdetu zioten: normalizazio linguistikoaz zein kulturalaz, gaizki ulertu ez banuen. [Hemen]. Hitzak sentimendu kontraesankorrak sortzen dizkiola esan zuen. Azaldu zuen Feijooren gobernuak normalizazio izena ezabatu nahi izan zuela nonnahitik, eta ikastetxeetako normalizazio taldeak dinamizaziorako taldeak bihurtu zituela. Dinamizazioa kontzeptu neocon-agoa da, antza. Alde horretatik, Mariak defendatu zuen normalizazioaren ikuspegia  iraultzailea dela, galegoa arlo guztietan presente egon behar dela aldarrikatzea baita.

Aitzitik, Feijooren munduan bizi nahi ez dugun pertsonen ikuspegitik, kontzeptuak kezka bat edo beste sortzen diola aitortu zuen; izan ere, zer da, bada, normala izatea edo zerbait normal egitea? Gaia literaturara eramanda, literatura bioaniztasun handiko lekua izan behar duela aldarrikatu zuen, eta hor normalek zein anormalek… denek behar dutela lekua. Txepetxek ere antzeko ideia bat zabaldu zuen inoiz, ezta? Zer da normala? Gaztelania? Gure buruari zer nahi dugun galdetzea gomendatzen zuen. Inguruan ikusten dugun berdina baina “euskaraz”? Bai? Merezi du? Ez ote da garaia beste zerbait pentsatzeko?

Ni neu ez nau normalizazio terminoak kezkatzen. Jaurlaritzaren eskutik, ikastetxeetan lantzen den Ulibarri programak oraindik ere horrela definitzen du bere burua: Hizkuntza Normalkuntza Programa.

EAEko jaurlaritzak izen arranditsuagoa hautatu zuen bere garaian: Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia. Arranditsua bai, baina ez zen izen itsusia. Niri Benito Lertxundiren abestia ekartzen zidan gogora: “arantzak kendu nahi dizkio, bizi berri bat eman“. PSEk Eusko Jaurlaritza hartu zuenean, ordea, Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia EBPN izatetik ESEP izatera: Euskara SUSTATZEKO Ekintza Plana, alegia. Neocon-agoa?

Sentitzen dut, baina aitortu beharra dut SUSTATU hitza ez dudala gogoko. Milaka aldiz idatzi behar izan dut ehunka txosten, memoria, justifikazio, kartel eta mezu elektronikotan. Tarteka, inor begira ez dagoenean, SUSTATU hitza ezabatu eta beste bat jarri izan dut bere lekuan: gehienetan INDARTU, SENDOTU edo horrelakoren bat, askoz hobeak ez direla jakin arren. Noiz edo noiz NORMALIZATU hitza idaztera ere animatu naiz.