Hileko artxiboak: uztaila 2015

Erakargarritasuna, eskuragarritasuna, derrigortasuna

-n -kargitaratuta

Urte batzuetatik hona sarri entzun izan da euskara erakargarri egin behar dugula. Diskurtso ofizialaren parte handi bat horretan ardaztu da, eta kritikak ere ugari sortu izan dira. Mosaiko edo collage moduko bat osatu dut iritzi eta ideia horiekin.

Dibujo

Hona hemen mosaikoa:

  • Maialen Lujanbiok ere halako kritika egin du: “Erakargarria izatea ondo dago eta erakartzen saiatzea ondo dago. Nahiko jende guapoa gara. Baina beti seduzitu behar hortan ederrena ere nekatu egiten da… Eta segiko dugu erakarri nahian, baina erakartzeaz gain, ondo legoke ekar araztea ere”. Horren harira irratian elkarrizketatu dute: elkarrizketa
  • Fermin Etxegoienek ere erakargarritasuna landu beharra aldarrikatu izan du, baina oso bestelako ikuspegitik egin du. Hizkuntzaren alderdi estetikoa aldarrikatu du; hizkuntzak gu seduzitzea da gakoa, hizkuntzarekin gozatzea: https://www.youtube.com/watch?v=ptNZfsM1ofU
  • Kike Amonarrizek EKT ikastaroan ere esan zuen euskara erakargarri egin behar dugula, baina baita eskuragarri ere. Hitzaldi interesgarria izan zen. Hemen entzun daiteke.
  • Eskuragarritasuna giltzarrizkoa da. Katakrakeko jardunaldian (Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian) Eduardo Apodakak ere halako zeozer aldarrikatu zuen: alegia, kontua ez da dena delako herri batean zenbat euskaldun dagoen, baizik eta euskaraz egiteko zenbat aukera dagoen. Euskarazko jardunen mapa egin behar omen da.
  • Herrialde katalanetan saiatu dira mapa horiek egiten. Ofercat programa sortu zuten, lurralde jakin batean zenbat katalana “eskaintzen” zen (produktuak zein zerbitzuak) aztertzeko: hemen. Euskarazko bertsio bat ere egin zen: Euskaini izena jarri zioten: http://www.erabili.eus/plangintzak/gurien/1274437202  Proba piloto zenbait egin zen han-hemenka baina ez zuen arrakasta handirik izan. Pena da!
  • Kike Amorrizek EKTn emandako hitzaldia aipatu dugu lehen. Erakargarritasuna eta eskuragarritasuna aldarrikatu zituen. Egia esanik, hirugarren “tasun”  bat ere proposatu zuen: “derrigortasuna” (eta ez “inposizioa”). Euskara erakargarri eta eskuragarri ez ezik, beharrezko eta derrigorrezko ere egin behar dugu.

Ez da sintesi txarra: erakargarritasuna, eskuragarritasuna eta derrigortasuna.

Diskurtsoa baino askoz gehiago

-n -kargitaratuta
Erantzun

George_Lakoff_Dont_Think_Of_An_Elephant

Euskararen gaineko diskurtsoak aztertu, kontrastatu, berritu eta bateratzeko asmoz, Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoen lanketa egitasmoa abian jarri eta lehen emaitzak aurkeztu dituzte. Horren baitan, bost diskurtso-multzo identifikatu dituzte eta honela bataiatu: Errespetuarena, Balio pragmatikoarena, Sustatzailea, Aldarrikatzailea eta Mesfidatia.

Lanak itxura ona du. Arretaz irakurri beharko da.

Dena den, bada zerbait belarrian kirrinka egiten didana. Izan ere, Martinez de Lunak hainbat urte eman ditu framing berri baten beharra aldarrikatzen. Nagusiki framing terminoa erabili izan du, nahiz eta zenbait aldiz, mezua erraztu nahian ziur aski, framing eta diskurtso sinonimo gisa erabiltzen entzun dugun.

George Lakoff hizkuntzalariak ere framing hitza erabili izan du Don’t Think of an Elephant liburuan. Liburua gaztelaniaz ere bada —No pienses en un elefante— eta marco hitza erabili dute. Liburuaren sarreran bertan azaltzen du Lakoff-ek markoak zer diren:

32371Markoak egitura mentalak dira, munduari buruz dugun ikuskera eratu eta egituratu egiten dutenak. Gure helburuak, gure asmoak, gure portaera eta gure ekintzak marko horien ondorioak dira. Politikagintzaz ari garela, gure politika sozialak eta politika horiek bideratzeko sortuko ditugun instituzioak ere marko horien araberakoak izango dira. Markoa aldatzea dena aldatzea da. Markoa eraldatzea gizarte eraldatzea da.

Teun Van Dijk hizkuntzalariak ere antzeko hausnarketa egin izan du diskurtsoaren azterketa kritikoa egin duenean. Bere ustez, diskurtsoa ezin da era isolatuan aztertu. Hiru dira, ezinbestean, aztertu beharreko elementuak: kognizioa, diskurtsoa eta gizartea. Kognizioa zentrala da Van Dijk-en eskeman eta dimentsio pertsonalaz gain, dimentsio sozial garrantzitsua du. Bere ustez, kognizio sozialaren oinarrizko sistemak dira ideologiak.

Euskara, hegemonia, estatugintza, estrategia…

-n -kargitaratuta
Erantzun

Euskal soziolinguistika teorikoan eta metodologikoan beste diziplinetatik datoz berrikuntzak, bostetik lau. Azken aldi honetan nondik? Ziur aski ez dira berriak, baina azken asteetan entzundako kontzeptu sorta polita datorkit burura: hegemonia, artikulazioa, subalternitatea…

Hegemoniaz horrenbeste entzun ondoren, gustatu zait Unai Apaolazak orain dela hilabete askotxo idatzitako artikulu luzea irakurtzea. Gauzak era sinplean eta argigarrian azaltzen ditu: “hegemonia da defendatzen ditugun helburu politikoak justuak, demokratikoak… hau da onak direla lortzea”, are gehiago, “hegemoniarako borroka da norberaren taldeak lehenesten dituen partikularrak unibertsal bilakatzea, /…/ normala dena eraikitzeko borroka da, /…/ jendarte batek izango dituen balioak marrazteko borroka”

Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian jardunaldian ere asko eta sakon jardun dute. Esandakoak urrundik jarraitu ditut, baina  Mario Zubiagaren pasartetxo batekin geratu naiz bereziki: kontua da etorkizunean emango diren kateamendu eta artikulazioetan, euskara ezinbesteko kate-maila bat izatea, eta zenbateko zentralitatea izango duen pentsatzea.

Gogoan dut nonbait irakurri dudala estatuak beti ere bi osagai dituela: estatu juridiko-politikoa batetik, eta gizarte zibila bestetik. Oreka desiragarria zein den ere pentsatu beharra dago beraz: estatu juridikoak zenbateko pisua behar duen eta gizarte zibilak zenbatekoa; estatu juridiko minimoa duten gizarteetan, estatu erreala gizarte zibilarengan baitatza. Gramsciren ideiak dira, oker ez banago.

UNESCO albistariak  Gerra eta Bakea Hizkuntzen frontean alea argitaratu zuen aspalditxo. Ez naiz metafora belizisten zalea, baina tira! Gramscik bereizketa interesgarri bat egiten zuela irakurri dut: maniobren gerra eta posizioen gerra. Horren arabera, maniobren borroka da mugimendu estrategiko egokiak eta ausartak ondo planifikatzea, helburura iristeko. Posizioen borroka ez da hori; posizioen borrokaren baitan lorpenak pausuz pausu eta kolpez kolpe irabazi behar dira. Posizioak irabazi eta posizioei eutsi.

Euskararen biziberritzearen lehen hamarkadetako prozesua maniobren borroka izan zen agian. Espazio publikoa hartu beharra zegoen: irakaskuntza, administrazioa… ahalik eta azkarren, ahalik eta gehien… Orain, gero eta sarriago entzuten da estrategia birpentsatu beharra dagoela. Baliteke estrategia hori, halabeharrez, posizioen borroka izatea: egunez egun lorpen txikiak eskuratu, espazio berriak irabazi eta espazioei eutsi; garaipen ikusgarririk gabe bada ere. Baliteke.